Tiranë, 7 maj 2025 – Bashkëpunimi mes Zvicrës dhe Shqipërisë po hyn në një fazë të re strategjike. Këtë e konfirmon Philip Arnold, Zëvendës Shef i Misionit dhe Shef i Zhvillimit Ekonomik në Ambasadën Zvicerane në Tiranë, në një intervistë për Albanian Daily News. Në kushtet e ndryshimeve ekonomike globale dhe përparimit të Shqipërisë drejt integrimit europian, ndihma zvicerane po fokusohet gjithnjë e më shumë në fusha me ndikim të lartë dhe të qëndrueshëm.
Drejt një tranzicioni gradual
Programi i bashkëpunimit zviceran do të pësojë një riorganizim të pjesshëm deri në vitin 2028. Deri atëherë, Drejtoria për Zhvillim dhe Bashkëpunim (SDC) do të përfundojë aktivitetet në fushat e qeverisjes demokratike, shëndetësisë, mbrojtjes sociale dhe shoqërisë civile. Pas kësaj periudhe, do të vijojnë projektet e Sekretariatit Shtetëror për Ekonominë (SECO), të përqendruara në zhvillimin ekonomik, menaxhimin e financave publike dhe ndryshimet klimatike. Objektivi përfundimtar është të nxitet një rritje ekonomike e qëndrueshme që krijon punësim cilësor, mbron ambientin dhe promovon drejtësinë sociale.
Marrëdhëniet tregtare: potencial ende i pashfrytëzuar
Edhe pse marrëdhëniet ekonomike janë solide – eksportet shqiptare drejt Zvicrës arritën në 21 milionë euro dhe importet zvicerane në 98 milionë euro në vitin 2024 – Arnold vëren se ekziston potencial i madh për zgjerim. Të dyja vendet mund të përfitojnë nga bashkëpunimi në sektorë ku kanë ekspertizë të ndërsjellë.
Energjia, turizmi dhe bujqësia: tre shtylla të bashkëpunimit
Energjia. Synimi i Shqipërisë është të bëhet eksportues neto i energjisë së pastër deri në vitin 2030. Zvicra ka ndihmuar në organizimin e ankandeve të para për energji të rinovueshme, duke inkurajuar investimet në burime si dielli dhe era. Njëkohësisht, janë zbatuar projekte për rritjen e efikasitetit energjetik në katër bashki, duke kursyer fonde dhe reduktuar emetimet e CO₂.
Turizmi. Me rritjen e ndjeshme të numrit të turistëve, sfida kryesore është tani menaxhimi i qëndrueshëm. Eksperienca zvicerane është një model për t’u ndjekur, veçanërisht nëpërmjet programeve si “Swisstainable”. Po ashtu, bashkëpunimi me shkollën prestigjioze EHL dhe Shkollën e Menaxhimit të Mikpritjes dhe Turizmit (SEMHT) në Tiranë po sjell standarde të larta në formimin profesional. Bashkëpunimi përfshin edhe shkolla të tjera profesionale për të përmirësuar punësueshmërinë dhe për të përfshirë bizneset në përshtatjen e kurrikulave me nevojat e tregut.
Bujqësia dhe cilësia. Shqipëria ka potencial të madh për eksport në sektorin agro-ushqimor, sidomos me bimë mjekësore dhe aromatike, fruta, perime dhe vaj ulliri. Por për të hyrë në tregun europian është e domosdoshme përmbushja e standardeve të cilësisë dhe sigurisë. Një program i përbashkët me UNIDO-n synon të krijojë një kulturë të cilësisë në të gjithë zinxhirin e prodhimit.
Rezultate konkrete me mbështetje zvicerane
Philip Arnold thekson disa arritje domethënëse të institucioneve shqiptare me mbështetje nga Zvicra:
- Regjistrimi ndërkombëtar i produkteve me emërtim gjeografik (IG) përmes Organizatës Botërore të Pronësisë Intelektuale (WIPO), duke nisur me vajin e ullirit Valmi nga Elbasani.
- Modernizimi i sistemit të arsimit dhe formimit profesional (AFP): 45% e institucioneve publike kanë përfshirë digjitalizimin dhe mësimin në punë, nga çka përfitojnë 85% e studentëve. Sistemi dual i AFP-së përfshin mbi 800 ndërmarrje.
- Zhvillimi i sektorit privat dhe përmirësimi i mjedisit të biznesit, sidomos në bujqësi, turizëm dhe TIK, duke i ndihmuar kompanitë të përmbushin kërkesat e BE-së dhe të hyjnë në tregje të reja.
- Reformat në financat publike, që kanë përmirësuar menaxhimin financiar në nivel kombëtar dhe vendor. Një arritje e rëndësishme ka qenë pranimi i Shqipërisë në SEPA (Zona e Vetme e Pagesave në Euro), me ndihmën e Zvicrës në hartimin e ligjit për sistemet e pagesave.
Një klimë më e favorshme për investime të reja
Disa kompani zvicerane janë tashmë të pranishme në Shqipëri në sektorët e energjisë, farmaceutikës, ndërtimit dhe teknologjisë mjedisore. Por sipas Arnold, për të tërhequr më shumë investime kërkohet forcim i mëtejshëm i shtetit të së drejtës dhe një kornizë ligjore e qartë dhe e qëndrueshme. Dhoma e Tregtisë Zvicër-Shqipëri (SWISSA), aktive që nga viti 2017, luan një rol kyç në lehtësimin e marrëdhënieve tregtare.
Një vështrim drejt së ardhmes
Me një qasje pragmatike dhe të fokusuar në rezultate, Zvicra mbetet një aleate e fortë për Shqipërinë në rrugën e saj drejt zhvillimit të qëndrueshëm dhe integrimit europian. Theksi mbi cilësinë, formimin profesional, qëndrueshmërinë dhe gjithëpërfshirjen përfaqëson jo vetëm një strategji efektive bashkëpunimi, por edhe një model për përballimin e sfidave të zhvillimit në shekullin XXI.
