Dikush mund të zbavitet me emrat e rrugëve të Kamzës, por në Itali, anëtari i Forza Italia-s do të krenohet e do të rrahë gjoksin, kurse militanti i Partisë Demokratike italiane do të irritohet e do të tallet.
Po shqiptarët vetë ç’do të mendonin sikur një kryeqytet europian t’i dedikonte rrugë ndonjë lideri partiak shqiptar, ose kryeministri të deritanishëm?
Nga Rando Devole
Pak kohë më parë, disa media italiane njoftuan se në Tiranë ishte emërtuar “Rruga Silvio Berluskoni”. Scoop-i doli nga shkrepja e aparatit të fotografit Demotix.com. Huffingtonpost në italisht shkruante: “Në Tiranë lind një rrugë me emrin e Silvio Berluskonit”. Në të vërtetë, në faqen zyrtare ku botohen për herë të parë fotografitë e tabelës së rrugës Silvio Berluskoni lexohej në anglisht: “Silvio Berlusconi receives street name in his honour in Albania”. Didaskalia e fotografisë (Rruga Silvio Berluskoni, a street in Tirana, Albania that was named in honor of the italian politician), së bashku me titullin, shkon përtej ftohtësisë së lajmit. Të njëjtën gjë bënë edhe gazeta të tjera. Thelbin e fjalëve “për nder të”, organi online Huffingtonpost e ka dhënë kështu: “Midis proceseve e dënimeve, ja një ngushëllim i vogël për Silvio Berluskonin”.
Edhe për publikun shqiptar lajmi rezultoi i padëgjuar, edhe pse më 9 prill 2013 Kryetari i Bashkisë së Kamzës, Xhelal Mziu, e kishte njoftuar përurimin e rrugës nëpërmjet faqes zyrtare të bashkisë së tij, duke shpjeguar kryesisht aspekte teknike të saj, pa motivuar përzgjedhjen e emrit, ose vlerën simbolike të tij:
“Kryetari i Bashkisë, Xhelal Mziu, përuroi sot fillimin e punimeve në rrugën “Silvio Berluskoni” në lagjen Frutikulture të qytetit të Kamzës. Kjo rrugë lidh rrugën “Skënderbeu” me rrugën “Liria” dhe është paralele me rrugën nacionale “Bulevardi Blu”. Rruga është në përputhje me planin urban dhe parametrat e duhur. […] Kjo rrugë që po ndërtohet, është krejtësisht e re, me të gjithë parametrat e nevojshëm si për kalimin e automjeteve dhe lëvizjen e këmbësorëve, ashtu edhe për rrjetin e ujësjellësit dhe pjesën tjetër të infrastrukturës rrugore”.
Një farë interpretimi Kryetar i Bashkisë Mziu e dha gjatë intervistës në emisionin “Shih programin” të datës 22 prill 2013, në Televizionin Shqiptar (TVSH), ku është shprehur kështu sipas transkriptimit të gazetës “Kamza” (n. 120, maj 2013):
“Në fakt, ne patëm edhe fatin e mirë që të vendosnim ca emra dhe janë jo pak, por 505 emra rrugësh që janë vendosur. Nga këta 505 emra më shumë se 400 prej tyre janë emra qytetesh të Shqipërisë, emra komunash nga Shqipëria, për t’i respektuar të gjithë ata që kanë ardhur nga e gjithë Shqipëria, kemi emra të personaliteteve të artit, të kulturës, të sportit, patriotë, por në asnjë mënyrë nuk kemi vendosur emra personash, të cilët për arsye të ndryshme i konsideronin dëshmorë apo ku e di unë, apo që kishin arsye të ndryshme… […] Partizanësh apo njerëz të tjerë që dëshironin të kishin emrin e tyre, por kemi përzgjedhur rreth 90 emra të tjerë të cilët janë nga qytete shqiptare jashtë kufijve, apo janë nga qytete ndërkombëtare, apo edhe personalitete ndërkombëtare dhe në njëfarë mënyre është bërë më e lehtë. Qytetarët ndihen më mirë, nuk krijohen konflikte. Po të shohësh në qytete të tjera, sheh emra të personave që asnjëri nuk e di se kush është ai person, kurse këto e kanë bërë Kamzën pak më sensibile”.
Nga ç’kuptohet nga kjo intervistë e shkurtër televizive, dy janë kriteret ku janë bazuar autoritetet vendore në vënien e emrave: fama dhe konsensusi. Janë dy kritere të diskutueshme, por të vlefshme. Problemi i të parit qëndron në faktin se njohja ose fama u përket me përkufizim pak njerëzve, ndërsa rrugët janë të shumta. Dobësia e këtij kriteri qëdron në përmbysjen e tij. Po sikur emri i një rruge të vihej pikërisht me qëllim që bashkësia t’ia njohë meritat dikujt që përndryshe do të mbulohej nga pluhuri i harresës? Plasaritjet e kriterit të dytë qëndrojnë në manovrën e anashkalimit të konsensusit. Meqë nuk biem dakord për emrat e partizanëve, le të marrim emra të huaj, për të cilët nuk krijohen konflikte. Përsa i përket lajmit në media, ajo çka bie në sy që në fillim është karakteri i tij. Jo çdo ngjarje shndërrohet në lajm. Dihet. Mediat shqiptare e kaluan nën zë, për të mos thënë me indiferencë, rrugën e re në Kamzë, megjithëse e dinin që më 11 shkurt 2013, ditën kur Bashkia njoftoi fillimin e punimeve për rrugën tashmë të njohur. Përkundrazi, mediat italiane e rimorën lajmin porsa u dha për herë të parë nga fotografi Marco Zeppetella. Tërheqin gjithashtu vëmendjen mënyrat e ndryshme të leximit të lajmit. Nga një anë pothuajse mungon fare, madje edhe në komunikimin zyrtar të bashkisë, ku nuk jepen arsyet e emërtimit (ndoshta se supozohej e mirëkuptuar nga publiku?); nga ana tjetër ndërthuren hareshëm lexime nga më të ndryshmet, sipas ndjeshmërive politike.
Domethënës artikulli i botuar në gazetën italiane “Libero” (3 shtator 2013) me titull: “Berlusconi ‘eroe nazionale’, a Tirana dedicano una strada al Cav” (Berluskoni ‘hero kombëtar’, në Tiranë Kavalierit i dedikojnë një rrugë). Përshoqërimi befasues me heroin kombëtar sqarohet në nëntitull: “Midis rrugëve të kryeqytetit shqiptar nxjerr krye një rrugë për Kavalierin. Kryqëzohet me arterien dedikuar prijësit e patriotit shqiptar Gjergj Kastrioti Skënderbeu”. Artikulli përshkrohet fund e krye nga entuziazmi me tone militanteske: “Rruga Silvio Berlusconi. Shumë prej të kaltërve, do të donin të shikonin një tabelë të ngjashme poshtë shtëpisë. Në Shqipëri kanë ecur më shpejt…”Hero italian”. Shqiptarët pra, e trajtojnë që tani si etatist Kavalierin, deri në atë pikë sa i dedikuan një rrugë afër dy patriotëve shqiptarë. Në Itali Kavalieri nuk do ta ketë të lehtë. Në Milano diskutohet ende për memorien historike të Vittorio Emanuele II…”. Shkrimi, botuar në gazetën filoberluskoniane, duket sikur komenton proverbin: “Nemo propheta in patria”.
Siç mund të pritej, komentet e kundërshtarëve nuk vonuan në sulm. Nga therësja “Në Shqipëri Silvio Berluskonit i dedikohet një rrugë. Nga krahu i numrave çift femrat sllave, nga teket femrat nigeriane” (Il Fatto Quotidiano, 4 shtator 2013, rubrika “Ligësi”); tek komentet e batutat në forume diskutimi: “Në qoftë se Shqipëria e do, le ta marrë, neve na bën favor”, “Atëherë le të shkojë të jetojë në Tiranë”, “Rruga Berluskoni kryqëzohet me bulevardin e Perëndimit diellor e përfundon në rrugë qorre”, “Në fund të rrugës Berluskoni ka ndalim kthese majtas”, “Rruga duhet të përfundonte në sheshin ‘gjykatësit komunistë’”, “Të paktën t’i kishin dedikuar një rrugë Troftës” (Renzo Bossi shën. ynë), “Ndoshta është zonë me emra kryeministrash”, “Kësaj radhe do bëhem racist”… Natyrisht, komentet në internet nuk kanë ndonjë vlerë të madhe, shpeshherë kurrfarë niveli, por ka raste që shënojnë temperaturën si termometri: tema këtu mbetet e nxehtë.
Nuk duan të hyjmë në çështjen e zgjedhjes specifike, që ka të bëjë me personazhin publik, pra të rrugës Berluskoni, ose rrugës Sarkozy, as kemi ndërmend ta diskutojmë si të tillë, bazuar në bindje politike ose simpati personale. Gjykimin tonë për personazhet e kemi pezulluar për arsye objektiviteti, por edhe sepse janë të panevojshme. Rrugët e mësipërme mund të mbanin gjithfarë emra politikanësh, të majtë, të djathtë, të qendrës. Pikërisht për këtë arsye, tema kërkon domosdoshmërish përsiatje lidhur me metodën e përzgjedhjes, për sa kohë emërtimet e rrugëve paraqiten si akte kuptimplotë – siç u pa më sipër – me komplikacione potenciale në rrafshin shoqëror e kulturor.
Ftesa implicite për të kureshtuar në logjikën e proceseve emërtuese vjen edhe nga disa kundërshti të hapura. Nga një krah kemi Shqipërinë, që zgjedh emra të huaj për të shmangur përplasje, paçka se po të ndodhte në Paris, Romë, ose në Berlin diçka e tillë (duke përdorur p.sh. të njëjtat emra), minimumi do të plasnin peticione nga të gjitha anët; nga krahu tjetër kemi personazhe që mund t’i eksportojnë emrat e tyre për tabelat jashtë shtetit, por nuk pranohen në vend, çka do të thotë se edhe shqiptarët mund të pretendojnë që ndonjë rrugë në Europë të quhet me emrin Sali Berisha ose Edi Rama.
Çështja i rrethrrotullohet kritereve të zgjedhjes. Cili ka qenë kriteri i emërtimit Berluskoni? Sepse është italian, kryeministër, sipërmarrës, i djathtë, sportdashës, sepse ka dhënë kontribut të veçantë për Shqipërinë, sepse ka ndërtuar në atë rrugë Fondacionin me të njëjtin emër, e kështu me radhë? Po Sarkozy-në, cilat arsye e bënë fatlum që ta ketë emrin mbi rrugë? Sepse ka qenë President, apo sepse është martuar me Karla Brunin? Pavarësisht nga batutat, kriteret janë absolutisht të nevojshme. Kjo për të shmangur edhe dasitë e qytetarëve, të huaj e shqiptarë bashkë, që mund të shprehen me admirim, ose me përçmim, në vartësi nga ngjyra e teserës partiake që kanë në xhep. Dikush mund të zbavitet me emrat e rrugëve të mësipërme, por anëtari i Forza Italia-s do të krenohet e do të rrahë gjoksin, kurse militanti i Partisë Demokratike italiane do të irritohet e do të tallet. Po kështu në Francë, sipas opinioneve politike. Po shqiptarët vetë ç’do të mendonin sikur një kryeqytet europian t’i dedikonte rrugë ndonjë lideri partiak shqiptar, ose kryeministri të deritanishëm?
Marrë me shkurtime nga blogu i Rando Devoles ku mund të lexoni shkrimin të plotë: PAGËZIMI I RRUGËVE
Mbi të njëjtën temë: El Mundo: “Të jetosh në Manhattan ose me Berlusconin, privilegj i Shqipërisë së varfër”
