Fatos Nano pranoi publikisht ambicien e tij për t’u bërë presidenti i ri Shqipërisë. I ftuar në programin Top Story të Top-Channel-it: “këtë herë kam preferuar të negocioj dhe të paraqes nga afër për faktorët politikë me peshë, konceptin, vizionin dhe platformën me të cilat dua të shërbej”.
Tiranë, 19 prill 2012 – Cilët janë skenarët e mundshëm? Cili është pozicioni i tij aktual në politikën shqiptare, platforma që ka dhe shanse për t’u zgjedhur. Cili është raporti i Nanos me përfaqësuesit kryesorë të politikës, Berishën, Ramën e Metën si dhe forcat që ata përfaqësojnë? Por, mbi të gjitha, përse duhet të jetë ish-kryeministri, njeriu që flet nëpërmjet heshtjes së tij që prej vitit 2009, presidenti i ardhshëm? Të gjitha këtyre pyetjeve, Nano u dha përgjigje gjatë emisionit televiziv Top Story në Top Channel, një pjesë të të cilës botojmë
Top Story – Zoti Nano, mirëserdhët në “Top Story”. (…) A do të jeni ju kandidat për të pasuar Bamir Topin në rolin e presidentit të Republikës?
Fatos Nano – Duket sikur po hyjmë në një temë, por kjo është një pyetje për të dalë nga tema. Me një batutë, dua të them që nuk jam kandidat, nuk jam kandidati më i rëndësishëm për Shqipërinë në 2012, pasi vetë Shqipëria është kandidate edhe është shumë e rëndësishme të fitojë statusin e merituar dhe të vonuar për t’u anëtarësuar në Bashkimin Europian në procesin që ka nisur. Më lejoni të them me vërtetësi që si politikan dhe qytetar i përgjegjshëm, kam bërë një ofertë, kam ofruar dijet dhe përvojën time, aftësitë dhe kapacitetet, për të shërbyer që klima e sotme politike të ndryshojë, që marrëdhëniet midis politikës dhe institucioneve të jenë më progresive dhe nxitëse për të kryer detyrat e tyre ndaj qytetarëve dhe publikut. Pra jam ofruar duke kontaktuar të gjitha palët, kam bërë të qartë që jam i gatshëm për të konkurruar në garën e sivjetshme. Ndërkaq, ky është vetëm fillimi dhe jam këtu për të deklaruar hapur, nëpërmjet jush, si për konceptin, frymën dhe vizionin për të cilën e bëj këtë ofertë dhe të gjitha veprimet që duhen ndërmarrë dhe produktet që do sigurojë.
Megjithatë, në bazë të kushtetutës, duhet që një parti t’ju kandidojë. Çfarë do të tentoni ndryshe nga 2007 kur në një farë mënyrë u vetëkandiduat edhe atëherë?
E dobishme dhe shpesh e mangët në politikën shqiptare është zgjerimi i hapësirës për dialog, negocim, mbi bazën e të cilit, edhe palët të njohin me njëra-tjetrën, natyrisht të njohin personalitetet që ofrohen dhe janë të disponueshëm për t’u zgjedhur me funksione të rëndësishme, të cilat pa dyshim kërkojnë mirëkuptim, filtrim nga ana e politikës. Në raport me shfaqjen ose pamjen tradicionale të garave dhe të fushatave që jemi mësuar me të kaluarën, unë këtë herë, meqenëse publiku më njeh, kam preferuar të negocioj, të paraqes më afër në faktorët politikë të rëndësishëm konceptin dhe vizionin tim, duke krijuar kështu një proces që do t’i shërbente vendit dhe jo mua. Një proces të rivendosjes së besimit mes politikës dhe institucioneve, të prishur në disa raste mjaft kritike dhe jo thjesht në atmosferën mjaft simbolike të 100-vjetorit të pavarësisë së shtetit tonë të përbashkët, por sidomos në pragun e takimeve të rëndësishme dhe vlerësuese të institucioneve euroatlantike që ndjekin statusin tonë.
Me cilët faktorë politikë keni kontaktuar ose do të kontaktoni? Cila është formula e re që kandidatura juaj do të futet në Kuvend?
Vlerësimi i palëve, duket se në këtë çështje nuk kanë kontradikta me njëra-tjetrën, që vendit i duhet një proces sa më transparent, mundësisht sa më konsensual, një proces, që nëpërmjet procedurës për të seleksionuar zgjedhjen më të mirë i shërben vendit, të shërbejë gjithashtu për të rizgjedhur palët në njohje më të thellë të angazhimeve ndaj atdheut dhe zhvillimeve të demokracisë, ekonomisë dhe jetës shoqërore në referencë të BE-së. Duhet të rifitojmë besimin që mund të punohet së bashku, pa lënë pozitat e konkurrencës në gara elektorale dhe të rikthejmë besimin tek agjenda më gjithëpërfshirëse në dobi të përparësive, integrimit apo të kurimit të plagëve të tranzicionit apo të konflikteve politike.
Dy javë më parë në këtë studio, spektiku Mustafa Nano, ju konsideroi si kandidaturën më të mirë për të qenë kreu i shtetit, pasi sipas tij, ju s’do të bëheshit palë me asnjë prej kryeministrave të ardhshëm potencialë, por nga mazhoranca ju quajtën të mundshëm vetëm si një kandidaturë e fundme për të shmangur zgjedhjet e parakohshme, ndërsa tek Partia Socialiste shiheni si mjet presioni ndaj Ramës. Nëse doni të dilni kandidaturë konsensuale, me të dyja partitë, a duhet të bëni të paktën një paqe formale me Partinë Socialiste?
Pyetja ka disa elemente që dua t’i trajtoj njëri pas tjetrit. E para dhe më e rëndësishmja, unë do të takoj të gjithë drejtuesit e partive të pranishme në Kuvendin e Shqipërisë, kryeministrin, kryetarin e opozitës, zotin Meta, Mediu, Idrizi dhe zotin Dule. Besoj se është në detyrimet kushtuesuese jo vetëm të presidentit si simbol i unitetit kombëtar, por edhe i çdo aspiranti në këtë funksion publik, që të gjejë hapësirat maksimale për të përfaqësuar, dëgjuar dhe integruar të gjithë, me gjithë pasuritë dhe vlerat individuale apo komunitare, në procesin e madh të unitetit kombëtar. E dyta që dua të theksoj është se rasti i Mustafa Nanos është ndoshta më epiku, në njërin prej fenomeneve më të shëndetshme të demokracisë sonë ende të brishtë. Megjithëse mban emrin tim mbetet një nga kritikët e mi më të vendosur dhe unë kam qenë shumë i vëmendshëm ndaj tij, ndaj kritikëve të tjerë si Fatos Lubonja, aq sa shpesh bëmë ndonjë humor njerëzor me ta, të tipit ndoshta ju më keni në qendër të vëmendjes, sepse keni emrin njëri emrin dhe tjetri mbiemrin tim. Ndërkaq, nuk kam reshtur së kujtuari ndaj vetes një parim të rëndësishëm, në raport me kritikën dhe kur ajo është e drejtë dhe kur ajo është e gabuar, edhe kur është jashtë kohe apo shënjestre, mirëpres kritikën dhe respektoj kritikët. Do të vazhdoj ta bëj këtë sepse më ka mbajtur në formë të stërvitur politike. Njeriu i mbyllur që nuk dëgjon zëra ndryshe plaket apo humbet aktivitetin politik apo social më shpejt dhe më së fundmi me këtë optikë dua të konsideroj edhe një herë, pjesën e fundit të rëndësishme të pyetjes suaj, atë të marrëdhënieve të mia me partinë së cilës i kam shërbyer që nga themelimi, për 15 vite rresht, nga e cila kam dalë, nuk mund ta mohoj identitetin tim si i majtë dhe si themelues e drejtues me ekipe të gjëra përfaqësues i forcës kryesore të së majtës demokratike në Shqipëri dhe forcës më kontribuese në zhvillimin e vendit në 22 vjet tranzicion dhe marrëdhëniet me të natyrisht nuk mund të ngushtohen, nuk mund të vlerësohen me intervistat, me çdo intervistë apo çdo moment që manifestohet me qëndrime politike të përshtatshme apo konjukturale.
Kur flisni për qëndrime të caktuara politike, i referoheni 2009-s kur parashikuar humbjen e së majtës në zgjedhje?
Unë s’kam bërë ndonjëherë rolin e Kasandrës pasi nuk kam aftësi mbinjerëzore apo mitologjike, por natyrisht, unë jam profesionist politik, bëj vlerësime objektive, ashtu siç kam vlerësuar ndoshta si një prej kritikëve më të rreptë të PS, fenomenet e mosveprimit me nismën e duhur politike, moskuptimit të principeve dhe koncepteve të reja demokratike në fazat e parë të transformimit të saj në një anëtare të Internacionales Socialiste, ashtu siç kam qenë nxitës dhe promovues i vlerave të reja, karrierave në bazë të meritës, ashtu siç bëra edhe në 2009-n kur pashë shfaqje të kthimit pas, që nuk ndihmonin në rritjen e aftësive konkurruese të partisë sime të vjetër, por asnjëherë ish-parti.
Pra Partia Socialiste vazhdon të jetë partia juaj?
Unë mbetem i kthjellët edhe në komunikimin me publikun. Në një përvojë shtetare, Partia Socialiste ka drejtuar për tetë vjet në shërbim të vendit, por nuk mund të vihet një parti politike mbi Shqipërinë dhe prandaj mund të kritikohet më lehtë një parti politike, një lider politik, se sa kombi dhe vendi i tërë. E këtu po i referohem skeptikëve të pandreqshëm që mendojnë se ky vend nuk do të bëhet.
Në këtë kuadër, ka një parti që thotë që ky vend bëhet, Aleanca Kuq e Zi. A keni ndonjë koment për të bërë rreth kësaj lëvizje të re në politikën shqiptare?
Nuk besoj se unë, të paktën ose publiku në tërësi, ka informacion të mjaftueshëm për të vlerësuar këtë ambicie të saposhfaqur. Natyrisht, çdo kontribut ose vlerë e shtuar është e mirëpritur, nëse freskon energjitë e të gjithëve dhe një pjese të shoqërisë, për të rigjallëruar procesin e integrimit, për të afruar dhe jo thelluar stanjacionin. Në këtë kuadër, e vetmja kritikë që më ngjall kjo lëvizje janë disa slogane, që duke spekuluar me gjuhën e parë, jo me gjuhën e një mendimi të pjekur, me disa slogane nacionaliste, rrezikojnë të bëhen një element ku duke u bashkuar tensioneve ende të pranishme në rajon dhe në vende fqinje, krijojnë rreziqe të paparashikuara. Për fat të mirë, në këtë moment, në Ballkan, me përjashtim të një partie të një koalicioni qeverisës në Serbi, nuk ka parti të tjera nacionaliste në pushtet, që do të përbënin një kërcënim të madh për Shqipërinë dhe shqiptarët në rrugën e tyre integruese.
Në këtë poltronë, tre javë më parë Edi Rama, pavarësisht sensit kritik ndaj jush, ju komplimentoi për qeverisjen deri në 2005. Pas shtatë vitesh e gjysmë, e njihni zyrtarisht si lider të opozitës dhe a keni pasur kontakte më të?
Unë besoj se s’më takon mua të njoh apo të mos-njoh titullarët apo liderët e partive të zgjedhura nga familja përkatëse, edhe kur nga kjo familje kam dalë vetë, kështu që nuk besoj se mund t’i dorëzoheshim së bashku kaq kollaj emocioneve personale. Këtu po flasim me publikun, po trajtojmë nevojën e shërbimeve me standarde publike dhe unë gjithmonë jam përpjekur e ja kam dalë mbanë, që të mposht emocionet personale në gjykimin e nismave politike.
Kur flisni për domosdoshmërinë e përmbajtjes së emocioneve të ndryshme, i referoheni të shkuarës suaj politike dhe konfliktit publik që keni pasur me Zotin Rama?
Ka pasur reagime emocionale, të gjithë jemi stërvitur duke u rritur, duke u ballafaquar. Nuk besoj se dikush nga ne sot është në një situatë tjetër me më shumë avantazhe. Dikush ka mbaruar ndonjë shkollë standarde perëndimore për profesionin e politikanit, për shembull, në politikën moderne janë disa rrafshe, nuk kualifikohesh dot pa përvojën e debatit, konkurrimit dhe ballafaqimit të alternativave me elektoratin. Por, sidoqoftë, më lejoni të mbyll këtë arsyetim duke thënë se po, kur kam drejtuar PS dhe mjaft rrugë institucionale, e kam mirëpritur Edi Ramën si pjesëtar të qeverisë që kisha në 1998. E kam mbështetur si drejtues së qeverisë së Tiranës që nga viti 2000 dhe e kam mbështetur e nxitur që kur mori teserën për të kontribuar në forume dhe pavarësisht se rrugët, shumë transparante për publikun, janë kryqëzuar me njëri-tjetrën, s’kanë qenë ndonjëherë të mbyllura dhe si pjesë të agjendës së paraqitjes së ofertës sime me liderët legjitim, do të takoj edhe Edi Ramën krahas të tjerëve, kjo pa dyshim.
Përveç paraqitjes së platformës, çdarë do t’i kërkoni konkretisht Edi Ramës, që të firmosë një listë me 20 deputetë, t’ju nxjerrë si kandidat i Partisë Socialiste apo t’iu mbështesë si kandidat mbi palët siç ju cilësoi tre javë më pare?
Unë besoj, më falni që e riktheksoj, se dobia e vendit dhe e të gjithëve është që procesi të jetë gjithëpërfshirës, të jetë i hapur për kontribute të të gjithëve, natyrisht të çdo përfaqësuesi politik dhe të jetë transparent, pra në sytë e publikut, sepse sa më konsensual të jetë kryetari i ri i shtetit, sa më e gjerë të jetë mbështetja nga Kuvendi i Shqipërisë i kandidaturën së tij, aq më i madh do të jetë efekti për integrimin dhe klimën europiane. Nga kjo pikëpamje, duke e ritheksuar se identiteti im lidhet me të majtën, vazhdoj t’i kërkoj Partisë Socialiste dhe partive të tjera parlamentare, faktorëve politikë të rëndësishëm, që të konsiderojnë platformën dhe përvojën time, ta konsiderojnë në mënyrë specifike një faktor shtesë. Presidentët e derisotëm s’kanë pasur në CV-në e tyre të pasur karrierën ekzekutive si pjesë organike, ndaj unë vlerësoj se është e dobishme që kryetari i shtetit të ketë përvojë qeverisëse gjithashtu. Disa të vërteta që janë imponuar dhe Nano, me 20 e ca vjet përvojë dhe karrierë politike në shërbim të vendit dhe publikut, ka ditur gjithmonë të kultivojë dhe të nxisë një klimë mbipartizane, jo thjesht militante në dobi të partisë politike që i takon. Patjetër që do të marr nisma që i shërbejnë qetësimit, dialogut politik dhe zgjidhjeve me konsensuse të rëndësishme të problemeve të tranzicionit.
Meqë po flasim për PS, është e kuptueshme që tek një Nano president, ata shohin garancinë në kuadër mungese të thellë besimi, se ju do të mbikëqyrni një proces më të ndershëm dhe do të bëni arbitrin e duhur në 2012-n
Nuk është vetëm sjellja jotradicionale edhe e politikës, por për fat të keq, më shëmtuar shfaqet në fushat e futbollit ku kërkojnë që arbitri të jetë gjithmonë me ta. Nuk besoj se është vetëm ky element mosbesimi ai që rrezikon procesin elektroral që ju theksuat apo që sjell kontestime të vazhdueshme për rezultatin e zgjedhjeve. Ndoshta ju i vlerësuat zgjedhjet e 2005 sepse i vetmi që mund ti kontestonte do të isha unë, por s’e bëra, duke synuar të garantoj sipas rezultatit objektiv të zgjedhjeve të 2005-ës një tranzicion pushteti të qetë dhe institucional. Kam dorëzuar qeverisjen me inventar dhe jam i kënaqur që pas kaq kohësh disa projekte të zhvillimit kombëtar që lamë përgjysmë janë aktive dhe sot dhe ndërkaq jam i bindur se Partia Socialiste ka maturinë e kultivuar në vite që edhe nëse do të jetë nismëtarja e këtij procesi, mbështetësja për efekt identitetesh historike të përbashkëta, e ofertës sime për të shërbyer, nuk do të synonte ajo e para, pra edhe unë s’do ta lejoja të ndodhte, që të ishte edhe pikëmbërritja e procesit, një shkëmbim interesash tregtarë, që edhe në raste të dukjes së parë të një procesi konsensual, do të shkatërronte çdo bazë apo mundësi për të shërbyer në dobi të të gjithëve siç e kërkon detyra e Presidentit të Republikës si përfaqësues i unitetit kombëtar.
Ju do t’i kërkoni opozitës që t’ju mbështesë fillimisht mbi palët, si një kandidaturë konsensuale?
Jo vetëm nga Partia Socialiste, këtë ofertë do t’ia paraqis të gjithëve dhe do të ishte e dobishme, do të bëj maksimumin e përpjekjeve që më jep mundësi përvoja, për t’i sjellë të gjithë në një mendje që një proces dhe një komunikim gjithëpërfshirës në këtë rast do t’i shërbente vendit dhe agjendës parësore të tij.
Nëse kjo nuk ndodh, nëse ju mbështesin të gjithë, e mendoni si mundësi mbështetjen vetëm nga opozita, ndonëse ky diskutim varet thelbësisht nga shifrat?
Një konsensus gjithëpërfshirës për zgjedhjen e kryetarit do të tregonte maturi dhe përgjegjshmëri në total. Ka një alternativë tjetër, demokratike, që do të dëshmonte maturinë e demokracisë shqiptare, një ballafaqim kandidaturash, me vota dhe ide, por me kusht, në dobi të garës dhe jo të sfidantit, që palët të mos e shndërrojnë në kacafytjen partizane të radhës, me votat dhe veshët të jenë të hapura dhe të lira pr të zgjedhur më të mirën për këtë vend.
Në këtë rast eventual, 63 ose 64 votat e opozitës, mund t’i duheshin edhe vota që Nano mund t’i sigurojë i vetëm nga krahu tjetër?
Do të jem sërish në krye të ushtrisë paqes nëse ka nevojë për ushtri. Natyrisht do të kërkoj paqeruajtës në të gjitha forcat politike. Po t’i referohemi librave të shenjtë, ka një thënie që ka marrë forcën e dogmës, bekuar qofshin paqeruajtësit e paqebërësit, të gjithë kemi nevojë për më shumë paqëtim e kontribute që shfaqen më saktë dhe më vitalitet, në një konkurrim të qetë dhe sa më i gjerë të jetë konsensusi për paqebërjen, aq më mirë do të arrijë jo vetë institucioni i presidentit, por të gjitha institucionet që të kryejnë misionin paqeruajtës e zhvillues që në këtë rajon është një domosdoshmëri jetike, pasi skifterët e së shkuarës janë ende në këmbë dhe besoj se ne kemi arritur në një nivel zhvillimi dhe nevoje shoqërore, ku jo vetëm qytetarët janë lodhur nga luftënxitësi, por edhe vetë grindavecët janë lodhur nga grindjet që nuk u shmangën dot.
Një javë më parë, Zoti Meta nuk u shpreh direkt, por nuk shfaqi një entuziazëm të veçantë, lidhur me kandidimin tuaj si presidentit. Do të takoni edhe Zotin Meta, por në mungesë të aprovimit të tij, do t’i gjenit gjithsesi “paqeruajtësit”, të paktën dy, brenda LSI-së?
I rikthehemi të njëjtit arsyetim, vizion dhe proces gjithëpërfshirës dhe dobiprurës për vendin dhe liderët e tij politikë. Nuk besoj se në epokën e ngrohjes globale do të ndiheshin kaq shpesh dhe kaq papritmas ftohjet e pjesshme. Unë dhe Ilir Meta kemi një histori të gjatë të përbashkët, tashmë 20-vjeçare që kemi ditur të bashkohemi e të ndahemi në kohën e duhur apo të gabuar. Një përvojë e tërë, natyrisht një lëndë dhe unë besoj se nga çarja e madhe partizane e politikës shqiptare që pengon dhe funksionim e dinamikën e zhvillimit, do të ishte fare e papëlqyeshme të kalonim në çarje grupesh brenda partive.
E vetmja rrugë…
Vazhdoj t’i qëndroj që oferta që unë sjell të mos ballafaqohet me ndasi të mëdha, përndryshe do mbetet joefikase në procesin e konsultimeve për të siguruar një ambient, një klimë, një mbështetje aq të gjerë sa do të qetësonte dhe publikun edhe ecurinë e reformave dhe sfidave që ka vendi në agjendën aktuale.
Hapja e dritares së konsultave me opozitën dhe faktorët të tjerë nga ana e Berishës i shihni si pozitive apo negative?
Është një lajm mirë sepse është një vlerë e shtuar në deklaratat e derimësotme të zotit Berisha. Shprehje gatishmërie për t’u përshirë partia kryesore e mazhorancës në përfshirjen e negociatave. E përgëzoj!
A ju duket i sinqertë kryeministri Berisha kur ju quan lider historik të së majtës?
Nuk kemi as moshën as luksin për t’u skuqur nga komplimentet e ditës. Në prizmin e një historie më shumë se 20-vjeçare, si të gjithë protagonistët politikë unë dhe Berisha kemi qenë kundërshtarë të fortë që me përfaqësimin dinjitoz të së majtës dhe të djathtës demokratike, për shkak të autoritetit të madh, kemi ditur, treguar që në momente kyçe për zhvillimin kombëtar të bashkëpunojmë, të nënshkruajmë iniciativa për reforma të rëndësishme bipartizane dhe nga kjo arsye nuk paragjykoj dhe gjykoj deklaratat, por vlerësoj këtë eksperiencë. Nuk kam arsye thelbësore për të vënë në dyshim sinqeritetin e këtyre vlerësimeve.
Nëse Berisha ju pranon si kandidaturë, por ju kërkon vendimmarrje të përbashkët për kryeprokurorin e ri, përgjigjja juaj do të ishte “Po”, “Jo”, apo vendosin amerikanët?
Nuk është e dobishme që për funksionimin e një demokracie normale dhe konkurruese me standardet e BE, pushtetet të kontrollohen nga një dorë, aq më shumë për institucione që në bazë të Kushtetutës duhet të jenë të pavarura. Nuk do të ishte në të mirë as të Sali Berishës, as të Jozefina Topallit. Do të ishte ne dobi që sfida e presidentit të mos kthehet në sfidë për PD, mos trajtohet me çështje me ekuilibrat brenda partisë, nxitje apo balancim karrierash që përpara se t’i shërbenin vendit do t’i shërbenin status quo së balancave brenda PD.
Ka shenja të tilla?
Besoj se shenja të tilla kanë shoqëruar jetën tonë politike në 20 vjet, nuk është virus i panjohur që u shfaq papritmas. Mendoj se është koha që më gjerë se sa kaq, elita politike të hedhë sytë përreth e të qëmtojnë dhe identifikojnë disa të vërteta të thjeshta nga njerëz me eksperiencë me aftësi, me integritet, me ide, me nisma të dobishme jo vetëm brenda secilit kamp, jo vetëm brenda gardhit, por edhe nga shoqëria civile. Ka ardhur koha që të zgjerohen kontribuuesit dhe rrethi i profesionistëve që mund të sjellin një problematike më aktive në tryezat e politikës dhe vendimmarrjes në funksion të strategjisë së zhvillimit kombëtar.
Institucioni i Presidentit është i lidhur me mbarimin e mandateve të kryeprokurorit dhe të shefit të SHISH. Kjo detyrimisht çon tek disa vlerësime të gjërave në të shkuarën, tek interpretimi i palëve. Ju nuk keni folur për 21 janarin, cili është opinioni juaj për rolin Rama-Berisha në atë ngjarje?
Ka një përvojë, ka një realitet me element dhe individë që mund të zgjidhet me respekt të Kushtetutës, të legjislacionit tonë demokratik, të kërkesave të partnerëve ndërkombëtarë. Është e mundur ruajtja dhe moscenimi i institucioneve të tilla të depolitizuara. Ju pyetët për 21 janari. Kam qenë në shtëpinë time e kam ndjekur nga ekrani, nga tarraca e pallatit ku shihej sheshi, ku binte era e barutit dhe flakëve që përfshinë makina apo pemët, mjedisin tonë publik. Nga kjo pikëpamje kam qenë shumë i trishtuar që nga ai moment. Vlerësimi im thelbësor është që kjo ngjarje e rëndë, shumë e trishtuar me pasoja për Shqipërinë, duket sikur u kërkua me ngulm një fakt tragjik dhe u gjet, u arrit pa shumë vetëdije, pa shumë përgjegjësi, tek fakti tragjik i humbjes së 4 jetëve të qytetarëve të pafajshëm. Shpreh ngushëllimet e mia për familjet e tyre. Besoj se në analizën objektive të kësaj ngjarje të rëndë që nuk duhet të përsëritet, duhet të lëmë të flasë drejtësia, asnjë gjykim politik se zëvendëson drejtësinë, e thellë gjithanshme dhe transparente. Nga të dyja palët pati mungesë qetësie dhe përgjegjësie për të menaxhuar si turmën ashtu dhe ruajtësit e institucioneve. Shembullin më të mrë na e dhanë përfaqësuesit e SHBA-së. Vlerësoj ambasadorin Arvizu që edhe në atë rast dha shembullin dhe mori iniciativën e bërë atë që duhet të bënin palët, paqeruajtësin. Politika duhet të heshtë, të flasë drejtësia.
Por si mund të hetojë prokuroria kur nuk mori dot në pyetje gardistët? Presidenti u quajt horr bulevardi, ndërsa kryeprokurorja…
Jam në dijeni të këtij fakti. Me lejoni të them që gjithkush, përfshirë edhe mua, do të kishte pritur më shumë nga të gjitha palët, do të kishte pritur më shumë edhe nga Presidenti edhe nga prokuroria sepse veprimet e tyre kanë lënë tek mua dhe opinioni sensin e mungesës, sensin e bllokimit, të paralizës, të mungesës së kurajës për të vepruar në bazë të ligjit.
Çfarë duhet të bënte prokuroria kur nuk ndaloi dot të merrte në pyetje gardistët, e bashkë me kryetarin e shtetit u quajtën puçistë të shtetit?
Nuk mendoj që deklarime të tilla lejojnë institucionet të kryejnë detyrat e tyre. Kam humbur 4 vjet të jetës time, kam ruajtur emocionet dhe nuk jam përpjekur të mbrohem duke sulmuar drejtësinë, përkundrazi me durim dhe mbështetje të gjerë politike arrita që atë eksperiencë ta kthej në vlerë të shtuar për kontributet e mia politike. Kur them se edhe drejtuesit e institucionit që ju përmendët kanë lënë sensin e mangësisë. Presidenti Republikës, ka shumë atribute duke qenë kryetar i shtetit, është sigurimi kombëtar, kryetar i këshillit të sigurisë kombëtare, komandat i forcave të armatosura. Të gjitha këto i japin një hapësirë shumë të gjerë veprimi dhe jo mosveprimi në dobi të qetësimit të situatës. Por edhe veprim të shpejtë të institcioneve. Kam frikë se presidentit në atë ngjarje dhe rreth saj nuk ka vepruar, reagimi tij aspak politik dhe presidencial.
Ju si do të kishit vepruar?
Atributet e presidentit në marrëdhëniet me një numër të rëndësishëm të agjencive shtetërore janë të gjera. Unë nuk kam evidenca të aktivizimit të këtyre agjencive në këtë funksion. Unë e them me modesti që nuk e përjashtoja, që presidenti të shfaqej, të ishte i pranishëm në momentet e para autokritike të ballafaqimit edhe midis turmës dhe mbrojtësve të institucioneve.
Ju ishit faktori që zgjodhët Bamir Topin, jeni penduar për këtë?
Ne nuk zgjodhëm Topin, zgjidhëm krizën. Ne kontribuuam që vendi të mos hynte në një cikël të paparashikueshëm zgjedhjes të përsëritura që nuk do t’i shërbenin vendit dhe objektivit kombëtar për afrimin e vendit në BE.
Për kë votuat në 8 maj?
Kam votuar për dinjitetin tim. Nuk ka shumë vlerë vota ime. Le t’i shmangemi kurioziteteve që nuk ushqejnë përvojën politike. Nuk kam votuar ndryshe nga qëndrimet e shpallura publikisht. Më lejoni të ritheksoj një gjë kryesore. Zgjedhjet e 8 majit ishin, ashtu siç ishin, një prej pasojave të pashmangshme të 21 janarit, klimës që ai krijoi, pra në to edhe pas qetësimit të gjakrave, përballë gjakut të 4 të rënëve, u arrit me shumë tension që nuk lejoi të punonin në qetësi aktorët që përgatitën procedurat, apo modalitetet e kodit zgjedhor, apo përfaqësues të institucioneve zgjedhore. Diskutimi është mbyllur dhe politika duhet të arrijë model sjelljeje zgjedhjet certifikohen nga OSBE/ODIHR nuk ka rëndësi vlerësimi im politik apo individual për rezultatin dhe mbarëvajtjen e tyre.
Kolegji zgjedhor, hodhi hije mbi procesin, ndikoi në mosmarrjen e statusit kandidat në tetor. Mendoni që iu vodh mandati i kryebashkiakut zotit Rama?
Gjithçka ndodhi në 8 maj ndodhi në klimën e presionit të 21 janarit. Institucionet e specializuara kanë mbajtur qëndrimin publik dhe institucional për këtë çështje. S’ka rëndësi se ç’mendoj unë kur edhe termi nuk qëndron në raportet ndërkombëtare.
Do ishit për një reformë që do të vendoste Gjykatën e Lartë në varësi të KLD?
Nuk mund të futemi kaq pa menduar në ndryshmin e Kushtetutës, por në 2007 kur edhe ju keni pyetur për 3 prioritete të presidencës eventuale të Nanos kam thënë drejtësia, drejtësia, drejtësia. Mbi këtë bazë besoj që publiku e kupton dhe politika duhet të vlerësojë rolin që ka drejtësia. Liritë e njeriut marrin vlerë kur drejtësia nuk është as e vonuar, as e korruptuar. Besoj se diskutimet profesionale me përfaqësues të drejtësisë, përfshirë edhe KLD, do të mund të drejtonin jo vetëm një sjellje më të mirë, por edhe disa procese më funksionale në arritjen dhe ruajtjen e standardeve të një drejtësie europiane në Shqipëri. Ka personalitete të shquara mes gjyqtarëve, prokurorë, avokatëve, etj që kanë asistuar në mënyrë të privilegjuar do të thosha, më shumë se sa partnerët ndërkombëtare, janë rritur e mund të gjykohen mbi bazën e meritës e jo të filtrave partiake. Janë një sërë mangësish ose veprimesh të zbehura për shkak të politikës konfliktuale që mund të dilnin në dritë nëse politika merret vesh mes vetes.
Mund t’ju quaj kandidat për president?
Jam mbrojtësi më i flaktë.
Si po qeveriset vendi?
Të jemi të vetëdijshëm që një mazhorancë e ridalë nga zgjedhjet e 2009, me një platformë të caktuar po qeveris vendin sipas programit të saj, kanë ndryshuar rrethanat, janë faktorizuar e defaktoriozuar mjaft elementë të strategjive. Ajo që mund të thuhet me gjykim të ftohtë e racional është që qeverisja ka shumë probleme. Në kohën që po jetojmë duhet të zgjidhim dilemën: qeveria po na fsheh krizën, apo kriza qeverinë? Unë mendoj se më shqetësuese se sa një qeverisje e lodhur është fakti që janë lodhur qytetarët, sepse gjendja më rezulton se është diku midis , keqësimit dhe përmirësimit, euforisë së qeverisë për pasqyrimin e realiteteve. Duhet të them se ka ardhur koha që me pjesëmarrje më të gjerë se ekipet qeverisë se me një ritën më të lartë, për çdo element, kritik, për kontributin dhe përfshirjen e profesionistëve të patundshëm në të, të krijohen ekipe më të gjerë se sa kaq, politike dhe jopolitike për të rikonceptuar dhe rivlerësuar programet e zhvillimit të qëndrueshëm kombëtar dhe për të gjetur formula më produktive në përdorimin, shpërndarjen, apo përqendrimin e resurseve e potenciale ekonomike-shpirtërore të vendit për ballafaqimin me krizën dhe tregjet globale. Është koha, stina, detyra për të nisur procesin historik përcaktimin me më shumë pjesëmarrje të prioriteteve të veprimtarisë ekonomike, reformave, sistemeve të shërbimit publik, arsimit dhe shëndetësisë, jo vetëm luftës ndaj korrupsionit, në luftën me sfidat globale, tregjet globale që të kemi jo më larg se pas 10-15 vjetësh një ekonomi të ristrukturuar, arsim cilësor, shëndetësi të e financiar dhe veçanërisht një vend me strukturë ekonomike, shoqërore, më konkurruese në raport me fqinjët dhe në referencë të standardeve të BE ku duam të integrohemi.
Ambasadori Arvizu, flet për qeverisje të lodhur, jeni dakort? Sot ka takuar zonjën Topalli…
Unë gjithmonë jam dakord me ambasadorin Arvizu. Në vlerësime të së njëjtës frekuencë, për shqetësime që ambasadori identifikon jo vetëm më mua, por me të gjithë për mbarëvajtjen e punëve në vendin tonë.
Besoj se nuk e mbushim dot të gjithë arsyetimin me emocione kalimtare. Jam shumë vlerësues për veprimin aktiv institucional për përfaqësuesin e SHBA në Shqipëri që di të respektojë institucionet dhe individët.
Mendoni që do të ketë rotacion politik në 2013? Ç’mendim keni për programin e opozitës?
S’e mohoj vlerën e rotacioneve në demokraci, një nga mekanizmat lubrifikues të elitave politike, të institucioneve. S’më takon mua për të realizuar këtë gjë. Ajo ë unë vlerësoj sipas përvojës sime politike, përmblidhet në ekuacionin: duhet të kemi një opozitë të palodhur, konkurruese dhe të aftë që të shkundë qeverinë nga lodhja, opozita është vlerë në shoqërinë politike, kur lodhet qeveria ta nxisë opozita. Në këtë binom përfshihen të gjitha vlerësimet edhe për mungesat, nuk besoj se vuajmë atë që meritojmë ne të gjithë, mbase dhe politika në veçanti, vetëvuan, paguan kostot e konfliktit, militantizmit me institucionet, përplasjes së politikës me shtetin. Besoj te përvoja që unë kam, 15 vjet me PS, për të lëshuar pushtet në këtë ditë forcimi të shtetit duhet t’i karakterizojë të gjitha forcat politike në Shqipëri.
Premtimi juaj për të kthyer paratë në 1997?
Nuk ekziston ky premtim. Është një spekulim në ballafaqimin elektoral me zotin Berisha, në Shqipëri, qarkullojnë publikisht pa meritë të pavërtetat. Ajo që unë kam bërë është çrrënjosjen e piramidave, zëvendësimin e tyre me institucione shtetërore. Një kuletë e humbur nuk zëvendësohet me një drekë apo një pjatë supë. Deri në 2005 përballë një opozite konkurruese dhe të ashpër të zotit Berisha, të ardhurat për frymë të Shqipërisë u katërfishuan, pra nga 700 dollarë në 97 arritën në 2800 në 2002 dhe rreth 5000 në 2005, sot janë tek 8 mijë dollarë. Në thelb janë rikuperuar humbjet dhe nuk duhet të spekulohet kur njerëzve u ofrohen shanse të qëndrueshme për sipërmarrësit.
Do të shkëmbenit postin e presidentit me një pazar për emrin e prokurorit?
Nuk mund të hyj në shkëmbime për gjëra që nuk i kam. Jam gati të ofroj parime, konkurrencë dhe kapacitet. Besoj që një proces i rregullt me vendosje besimi brenda politikës do ndihmonte institucionet të përzgjidhnin njerëz dhe figura të spikatura profesionale dhe njerëzore.
Kandidatura juaj sot ka një konsensus më të gjerë, për shkak se 3-4 vjetët e fundit kanë prodhuar shumë konfliktualitet që ju keni tentuar ta shuani, jo pa sukses. Topi në 2007, pa asnjë shpresë tha: unë do jem president në korrik? A mund ta thoni ju të njëjtën gjë?
Mund të thuhet në mënyra të tjera. Te suksesi i negocimit që do t’i paraprijë zgjedhjes. Procesi nuk ka vetëm ambiciet.
Nëse plani prishet edhe kësaj radhe, tentuat në 2002 dhe në 2007, keni deklaruar se do të jeni këtu edhe në 2013. Çfarë doni të thoni, parti të re politike? Kush duhet të ndihet i kërcënuar?
Do takohemi prapë, sot ta mbyllim me ëmbëlsirën, urimin e shpresën që iniciativa gjithëpërfshirëse që kam ndërmarrë për të afruar palët në procesin e zgjedhjes së kryetarit të ri të shtetit. Është herët për të folur për zgjedhjet e 2013 dhe për çdo plan që lidhet për to.
