Racizmi në stadium dhe përkthimi i tij si një kor i dhunshëm tifozësh. Si duhej të ishte përkthyer “Siptara” e përdorur prej fillimit deri në fund të ndeshjes, shoqëruar me slogane të tjera fyese
Nga Vladimir KARAJ
Kur kombëtarja shqiptare doli për herë të parë në fushën e stadiumit “Partizani” të Beogradit të mbushur me tifozë për t’u përgatitur për ndeshjen, turma e mijëra tifozëve dëgjohet qartë të thërrasë: “Ubi, Ubi, Siptara, Siptara!”. Kombëtarja lëviz gjasme e qetë në fushë. Shefat e saj në kostume, po ashtu. Nuk mund të thuash që nuk e dinin për çfarë po flitej dhe nuk mund të thuash as që delegatët e UEFA-s apo media serbe, ajo perëndimore nuk e kuptuan këtë. As që thirrjet nuk u dëgjuan në zyrat e BE-së, që reagoi pas ndeshjes vetëm për efektin provokues të dronit.
Për shumë duket se “Ubi, Ubi, Siptara” përfshihet në “fyerjet e rënda të tifozëve” siç e quante gazetari Nick Ames në “The Guardian”, i pranishëm në ndeshje. “Shqipëria hyri në fushë në një kor të parashikuar sharjesh, fërshëllimash dhe gjërash të tjera të papranueshme – “Vriti, vriti, shqiptarët!” ishte kolona zanore e hapjes së ndeshjes dhe pastaj përgjigjja rutinë e “Kosova është Serbi!”, shkruan ai. Ames e quan këtë një arsye pse gjakrat ishin ngritur pse ndeshja ishte e tensionuar, pse lojtarët shqiptarë po shtyheshin drejt një tehu të mprehtë. Më tej ai merret si shumica, me dronin dhe flamurin e përmbajtjen e tij. Madje shpjegon edhe fjalën autokton, por as ai, as shumica e mediave nuk e kanë vrarë mendjen të shohin për “Siptari”. Në fakt edhe nëse kërkon, nuk do gjesh shumë përveçse një paragrafi në Wikipedia, që shpjegon se shprehja është ndaluar në Jugosllavi që më 1968-ën, sepse përdorimi i saj është fyes për shqiptarët dhe racist. “Siptari” nuk mund të përkthehet thjesht “Albanian”, në fakt nuk mund të përkthehet pasi është një term që përdoret për të përshkruar ata që shkrimtari serb, Vladimir Arsenijeviç, në një ese të shkurtër që përshkruan marrëdhëniet mes dy popujve, i quan “”Our negroes, our enemies”, duke treguar për herë të parë paragjykimet serbe për shqiptarët, që në terminologjinë që vuri në jetë Millosheviçi kishin vetëm ngjashmëri me kafshët dhe “shumoheshin si lepujt”. Materiali i Arsenijeviç është i vetmi që gjejmë në anglisht, duke qenë se sllavishtja na lë në baltë, por ai e shpjegon mjaft qartë. “Ata përgjithësisht përqesheshin si ‘siptari’ apo ‘shiptars’. Nëse ne nuk i urrenim ata hapur, ishte vetëm sepse ne nuk i konsideronim ata të vlefshëm për urrejtjen tonë. Edhe në kohërat më të mira nuk pati asnjëherë dialog mes “atyre” dhe “nesh.” Shqiptarët e Kosovës ishin thjesht një tufë primitivësh, dhe ndonjëherë kukullat tona raciste, dajat Tom (term racist për njerëzit me ngjyrë në ShBA). Me pak fjalë, ata ishin zezakët tanë”.
Shumica pas ndeshjes nuk i kanë mëshuar fort kësaj. “Siptara” është përkthyer lehtësisht shqiptarë. E kanë kaluar këtë si diçka normale tifozësh. Askush nuk e ka vrarë mendjen fort nëse shqiptarët në fushë janë ndjerë si lojtarët me ngjyrë që u hedhin banane. Sikur kjo të ndodhte, me siguri reagimet do të kishin qenë krejt të tjera dhe me plot të drejtë. UEFA e reklamon fort antiracizmin. Kapitenët e kombëtareve para çdo ndeshjeje mbajnë një qëndrim që dënon racizmin, por zyrtarët e saj nuk e kanë shënuar fare këtë në letrat e tyre të plotësuar pas goditjeve me fishekzjarrë. Përkthimi i thjeshtë nga “siptara” në “shqiptarë” ka bërë që gjërat të duken sjellje “normale” tifozësh ballkanikë që duan të vrasin njëri-tjetrin.
Por çfarë domethënie ka ajo për shqiptarët e Kosovës? 9 prej tyre ishin në fushë që nga minuta e parë. Të 9 kanë një histori me luftën e fundviteve ‘90. Të gjithë kanë të afërm që i kanë humbur në atë luftë. “Ubi, ubi siptara” nuk është për ta thjesht një thirrje raciste. Është diçka që ka ndodhur vërtet. UEFA nuk e ka mbajtur shënim as këtë. Madje as faktin që këtë e thërrisnin jo më pak se “Tigrat e Arkanit” dhe lideri i tyre Ivan Bogdanov. Pasardhës dhe pjesëtarë të atyre që jo thjesht e kanë bërtitur këtë në stadium, por që e kanë vënë në jetë në Bosnje, Kroaci dhe Kosovë.
Vetëm një ditë para ndeshjes, edhe pse rastësisht, por me një rastësi të frikshme, “autoritetet serbe u dorëzuan zyrtarëve të Kosovës trupat e 12 shqiptarëve të gjetur në një varrezë masive në Serbi” (VOA). 250 trupa mendohet të jenë ende në të njëjtën varrezë të përbashkët. E megjithë këtë, askush nuk është se mori mundimin të kuptojë nëse shqiptarët u fyen prej thirrjeve, nëse ato ishin denigruese mjaftueshëm. Delegati i UEFA-s apo arbitri i ndeshjes mund ta mbyllin një ndeshje nëse konstatojnë thirrje raciste, por këto duket se kanë mbërritur në Tiranë, jo në veshët e delegatit, as ato të arbitrit që ndodheshin në fushë. Për shumë pastaj duket sikur ndeshja ka filluar në minutën e 41-të, atëherë kur droni me mesazh provokues u shfaq mbi stadium. Droni, autorët e të cilit ende nuk janë diktuar, megjithë hetimet në Serbi dhe grupet shqiptare që e kanë marrë përsipër pa dhënë prova, mbetet një mister i jashtëzakonshëm. Harta që paraqitej në banderolë është justifikimi pse huliganët serbë dhe rojet e sigurisë nuk u përmbajtën, por ushtruan dhunë ndaj shqiptarëve. Provokimi u është faturuar shqiptarëve pse këta festuan pas mbylljes së ndeshjes më shumë se besonin se kishin marrë tri pikët në tavolinë dhe se Serbia do të ndëshkohej dhe se mundën të çonin simbole kombëtare në Beograd. Asnjëlloj prove tjetër veç deklarimeve në rrjetet sociale nuk tregon kush dhe nga ku është hedhur në fushë provokimi. Përpjekja e autoriteteve serbe për t’ua veshur atë 45 shqiptarëve në tribunën VIP të stërkontrolluar që prej aeroportit deri në stadium, është një tentativë për të mbrojtur. Nëse droni është ngritur nga jashtë stadiumit, Serbia nuk do mund të pretendojë asgjë, as që Ivan Bogdanov, që sipas një artikulli të djeshëm të “Blic” nuk po hetohej për hyrjet në fushë, u provokua. Ky i fundit në fakt nuk ka pasur nevojë për asnjë provokim për të shkatërruar ndeshjet ndërkombëtare edhe më herët.
