Papa Françesku, me emrin laik Jorge Mario Bergoglio, vdiq të hënën, 21 prill 2025, në orën 7:35 të mëngjesit në rezidencën e tij në Casa Santa Marta në Vatikan. Lajmi u dha me një njoftim zyrtar nga kardinali kamerleng Kevin Farrell, i cili në një mesazh video nga Kapela e Casa Santa Marta deklaroi me dhimbje: «Në orën 7:35 të kësaj mëngjesi, Ipeshkvi i Romës, Françesku, u kthye në shtëpinë e Atit». Lajmi, i shpërndarë nga mediat e Vatikanit, u konfirmua menjëherë edhe nga agjencitë kryesore të shtypit ndërkombëtar dhe gazetat nga e gjithë bota. Vatican News, organi zyrtar i Selisë së Shenjtë, publikoi lajmin duke theksuar se jeta e Papa Françeskut i ishte kushtuar tërësisht shërbimit të Zotit dhe Kishës, veçanërisht ndaj «më të varfërve dhe të margjinalizuarve».
Papa Françesku vdiq në moshën 88-vjeçare pikërisht të hënën e Pashkëve të vitit 2025. Certifikata e vdekjes e përpiluar nga mjeku i Vatikanit, Dr. Andrea Arcangeli, tregon se shkaku i vdekjes ishte një goditje në tru e ndjekur nga një arrest kardiocirkulator i pakthyeshëm. Sipas buletinit mjekësor, pontifiku kishte rënë në koma para se të ndërronte jetë dhe vuante gjithashtu nga patologji të mëparshme: Papa Françesku po shërohej nga një infeksion i rëndë pulmonar (një pneumoni bilaterale për të cilën kishte qëndruar pesë javë i shtruar në Poliklinikën Gemelli) dhe prej kohësh vuante nga hipertensioni arterial dhe diabeti.
Lajmi i vdekjes vuri menjëherë në lëvizje protokollin e Vatikanit të parashikuar në këto raste. Po atë mbrëmje (21 prill) në orën 20:00 u programua konstatimi ritual i vdekjes dhe depozitimi i trupit nga kamerlengu Farrell, në prani të dekanit të Kolegjit Kardinal, familjarëve të Papës dhe mjekëve të Drejtorisë Shëndetësore të Vatikanit. Më pas, trupi i Françeskut do të qëndrojë në kapelën e Casa Santa Marta deri në zhvendosjen. Vatikani njoftoi se duke filluar nga e mërkura arkivoli do të ekspozohet në Bazilikën e Shën Pjetrit për t’u dhënë mundësinë besimtarëve t’i bëjnë nderimet e fundit, megjithëse data e saktë e fillimit të ceremonisë mortore do të konfirmohet pas mbledhjes së parë të kardinalëve të parashikuar për të martën në mëngjes. Në kundërshtim me traditën, dhe sipas një dëshire të shprehur nga vetë Papa, trupi nuk do të vendoset në një katafalk të ngritur, por do të depozitohet në një arkivol të thjeshtë druri në dysheme, përpara stolave të Shën Pjetrit, në shenjë смирени.
Lidhur me funeralin, ende nuk është caktuar një datë e saktë, por sipas rregullave duhet të zhvillohet brenda 4-6 ditëve nga vdekja. Papa Françesku kishte shprehur dëshirën për t’u varrosur në Bazilikën e Santa Maria Maggiore, pranë ikonës mariane Salus Populi Romani, së cilës i ishte shumë i devotshëm. Ndërkohë, ka filluar periudha e Sede Vacante: apartamentet papale dhe zyrat përkatëse janë vulosur dhe Kisha po përgatitet për konklavën që do të zgjedhë pasardhësin e tij.
Lajmi i vdekjes së Papa Françeskut shkaktoi menjëherë ngushëllim të thellë në të gjithë botën, si në mjedisin kishtar ashtu edhe në atë politik dhe social. Në Romë u aktivizuan masa sigurie rreth Sheshit të Shën Pjetrit dhe qindra njerëz u mblodhën spontanisht atje për t’u lutur. Kambanat e kishave në të gjithë Italinë ranë zi me ftesë të Kardinalit Matteo Zuppi, president i CEI, i cili e quajti këtë «një moment të dhimbshëm dhe me vuajtje të madhe për të gjithë Kishën», duke ia besuar shpirtin e Papës «përqafimit të mëshirshëm të Atit» dhe duke kujtuar mësimin e Françeskut se «çdo gjë zgjidhet në dashurinë e mëshirshme të Atit».
Nga bota politike italiane mbërritën mesazhe pjesëmarrjeje dhe vlerësimi. Ministri i Jashtëm Antonio Tajani në X (Twitter) shkroi: «Papa Françesku u kthye në shtëpinë e Atit. Kujdesi për Krijimin, Mëshira, vëllazërimi: ishte një Pontifek i madh, një mik i Italisë. Të lutemi për të dhe për të ardhmen e Kishës». Edhe Kryeministrja Giorgia Meloni shprehu emocion: «Një dhimbje e thellë, na la një njeri i madh», deklaroi ajo, duke kujtuar se kishte gëzuar miqësinë dhe këshillat e tij. Dukshëm e emocionuar, Meloni e vlerësoi Papa Françeskun si «një Pontifek me të cilin mund të flisje për çdo gjë» dhe theksoi «marrëdhënien e jashtëzakonshme personale» që kishin zhvilluar.
Mesazhe ngushëllimi mbërritën edhe nga liderët ndërkombëtarë. Drejtuesit më të lartë të Bashkimit Evropian dërguan ngushëllimet në orët e para pas vdekjes, ashtu si shprehje nderimi erdhën nga krerët e shteteve dhe qeverive të të gjitha kontinenteve. Madje edhe Ministria e Jashtme e Iranit dërgoi një mesazh zyrtar ngushëllimi, si dëshmi e staturës globale të Pontifikut dhe respektit që kishte fituar edhe jashtë botës katolike. Në vendin e tij të lindjes, Argjentinë, dhe në të gjithë Amerikën Latine, lajmi i vdekjes së Françeskut – Papa i parë latino-amerikan në histori – u prit me emocion të veçantë, me meshë për shpirt dhe homazhe spontane në sheshe. Liderë fetarë të besimeve të tjera, si Patriarku Ekumenik i Kostandinopojës dhe përfaqësues të komuniteteve hebraike dhe myslimane, e kujtuan Papa Bergoglion si një ndërtues të palodhur urash dhe dialogu midis feve.
Përveç teologjisë së mëshirës, Papa Françesku kujtohet unanimisht për angazhimin e tij të jashtëzakonshëm në favor të më të funditve, ndër të cilët në radhë të parë emigrantët dhe refugjatët. Që nga fillimi i pontifikatit, Bergoglio ka vënë në qendër pritjen e të huajve që ikin nga luftërat dhe varfëria, duke dhënë shembull personal me gjeste simbolike dhe duke marrë qëndrime të guximshme. Jo rastësisht titulli “Papa i të funditve” i është atribuar nga shumë vëzhgues që nga vdekja e tij. Tema e migracioneve ka qenë gjithmonë shumë e pranishme në mendimet dhe fjalët e tij, në përputhje me emrin që kishte zgjedhur (Françesku, në nder të shenjtorit të Asisit “njeri i paqes, që do dhe mbron Krijimin” dhe të varfërit) dhe me vizionin e tij për një “Kishë të varfër për të varfërit”.
Që në muajt e parë si Pontifek, Françesku e vuri në praktikë këtë vizion: dy javë pas zgjedhjes shkoi në një burg të miturish për t’u larë këmbët të burgosurve, dhe pak muaj më vonë zgjodhi Lampedusën si destinacionin e udhëtimit të tij të parë pastoral jashtë Romës, për t’u lutur për viktimat e mbytjeve dhe për të shprehur solidaritet me emigrantët e mbërritur në brigjet italiane. Që atëherë e tutje, dymbëdhjetë vjetët e tij të pontifikatit u karakterizuan nga akte dhe ndërhyrje në favor të emigrantëve dhe refugjatëve, si në Itali ashtu edhe në botë. Ai vizitoi vende simbolike të migrimeve bashkëkohore – nga ishujt e Mesdheut në kampet e refugjatëve në Lindjen e Mesme – dhe lëshoi apele të vazhdueshme ndaj komunitetit ndërkombëtar që ta trajtojë krizën e migracioneve me shpirt humaniteti, solidariteti dhe drejtësie. I famshëm mbetet, për shembull, apeli i tij i vitit 2015 gjatë krizës së refugjatëve në Evropë që çdo famulli të strehojë të paktën një familje refugjatësh, apel të cilit shumë dioqeza iu përgjigjën menjëherë.
Më poshtë, një tabelë përmbledh disa nga aktet, fjalimet dhe gjestet simbolike kryesore të kryera nga Papa Françesku në favor të emigrantëve dhe refugjatëve gjatë pontifikatit të tij:
| Data | Vendi | Akti/Fjalimi/Gjesti simbolik |
|---|---|---|
| 8 korrik 2013 | Lampedusa (Itali) | Vizitë në Lampedusa, udhëtimi i parë apostolik jashtë Romës: lutet për emigrantët e vdekur në det dhe denoncon “globalizimin e indiferencës” ndaj dramave të imigracionit |
| 6 shtator 2015 | Sheshi i Shën Pjetrit, Vatikan | Apel gjatë Angelusit: kërkon që «çdo famulli, çdo komunitet fetar, çdo manastir në Evropë të strehojë një familje refugjatësh», duke filluar një mobilizim solidar në të gjithë Kishën |
| 17 shkurt 2016 | Ciudad Juárez (Meksikë) | Meshë në kufirin SHBA-Meksikë: kremton Eukaristinë pak metra larg murit kufitar, duke u lutur për emigrantët e vdekur në shkretëtirë. Fton të “mos ndërtojmë mure indiference” por të “rrezojmë muret” që refuzojnë emigrantët dhe të ndërtojmë “ura vëllazërimi dhe solidariteti” |
| 24 mars 2016 | Qendra e refugjatëve në Castelnuovo di Porto (Itali) | Larja e këmbëve azilkërkuesve: në Meshën in Coena Domini lan dhe puth këmbët e 12 emigrantëve të besimeve të ndryshme (katolikë, koptë, myslimanë, hindu), mes të cilëve disa gra, dëshmi e shërbimit dhe përfshirjes universale |
| 16 prill 2016 | Ishulli i Lesbos (Greqi) | Vizitë në kampin e refugjatëve dhe pritje në Vatikan: takon refugjatët sirianë në kampin e Morias; në fund merr me vete në Romë me aeroplanin e tij 12 refugjatë sirianë myslimanë (tre familje me fëmijë) për t’i strehuar nën kujdesin e Vatikanit, si gjest konkret pritjeje |
| 1 dhjetor 2017 | Daka (Bangladesh) | Takim me refugjatët Rohingya: gjatë udhëtimit apostolik në Azi, takon një grup refugjatësh Rohingya që kishin ikur nga Mianmari. Kërkon falje në emër të botës për vuajtjet e tyre dhe thotë i emocionuar se «prania e Zotit sot quhet edhe Rohingya», duke përdorur qëllimisht emrin e minoritetit të persekutuar për t’i njohur dinjitetin |
| 5 dhjetor 2021 | Ishulli i Lesbos (Greqi) | Viziton për herë të dytë migrantët në Lesbos: në kampin e refugjatëve të Mitilinit lëshon një apel të fortë drejtuar Evropës: «Ju lutem, ndaloni këtë mbytje të qytetërimit!», duke denoncuar se Mesdheu është bërë një “varrezë e ftohtë pa lapidarë” dhe duke kërkuar që të mos kthehet shpina ndaj tragjedisë së refugjatëve |
Falë nismave të tilla, Papa Françesku e riktheu çështjen e migrantëve në qendër të ndërgjegjes kolektive dhe të axhendës së Kishës Katolike. Nën pontifikatin e tij u krijua një seksion i veçantë për migrantët dhe refugjatët në Dikasterin për Shërbimin e Zhvillimit Njerëzor Integral, dhe Selia e Shenjtë mbështeti fuqishëm marrëveshje ndërkombëtare si Global Compact mbi migrimet e sigurta dhe të rregullta. Françesku nuk harroi asnjëherë të kujtojë në fjalimet e tij zyrtare – nga mesazhet Urbi et Orbi deri te vizitat në parlamente (emblematik ishte fjalimi i tij në Kongresin e SHBA në 2015) – se “i huaji në vështirësi duhet pritur sepse në të është Krishti”, duke iu referuar fjalëve të Ungjillit të Mateut 25. Kjo linjë pastorale hasi edhe rezistenca në disa mjedise politike kundër imigracionit, por Papa Bergoglio u përgjigj gjithmonë duke ripohuar vlerat themelore të solidaritetit njerëzor dhe të dinjitetit të çdo personi.
Nga bota kishtare, politike dhe sociale, mbërrijnë tani komente të shumta që e njohin angazhimin e Papa Françeskut ndaj emigrantëve dhe refugjatëve si pjesë integrale e trashëgimisë së tij të madhe shpirtërore dhe morale. Shumë theksojnë se Françesku dinte t’u jepte zë atyre që nuk kishin zë, duke marrë përsipër vuajtjet e të funditve. Në këto orë, mediat dhe opinionistët e kujtojnë si “Papa i të funditve, që donte një Kishë të varfër për të varfërit”. Organizatat ndërkombëtare humanitare (si UNHCR dhe Caritas) kanë shprehur mirënjohjen për punën e tij të palodhur ndërgjegjësuese.
Me vdekjen e Papa Françeskut, Kisha Katolike humb një bari me zemër të madhe, nismëtar i një revolucioni të butësisë dhe pritjes. Do të mbeten të pashlyeshme imazhet e këtij Pontifiku që përqafon refugjatët, që lutet në heshtje përpara një deti që gëlltit jetë, që thotë fjalë shprese atje ku ka dëshpërim. Trashëgimia e tij në favor të emigrantëve – e përbërë nga gjeste konkrete, ndryshime strukturore dhe dëshmi e fuqishme ungjillore – do të vazhdojë të frymëzojë botën dhe të përfaqësojë një thirrje për vlerat e vëllazërisë universale, mëshirës dhe drejtësisë sociale, në përputhje me mesazhin qendror të pontifikatit të tij.
