I ndarë nga jeta një javë më parë, Leogrande, mik i mirë i Shqipërisë, meriton të kujtohet për punën e tij të palodhur, gjithnjë në kërkim të së vërtetës. Nga ne shqiptarët duhet kujtuar me respekt për një libër në veçanti, “Mbytja e anijes. Vdekje në Mesdhe”. Me anë të kësaj vepre ai nuk ka lejuar që të mbetet e fundosur një pjesë e dhimbshme e historisë së Shqipërisë bashkëkohore
Nga Gjergji Kajana
E kam njohur Alessandro Leogranden në formën e një libri, në raftet e një librarie. Libri është “Mbytja e anijes. Vdekje në Mesdhe”, botuar në Itali 2011-n. Në të rrëfehet historia që askush tjetër veç tij s’e ka treguar as më parë e as më pas: mbytja e anijes së vogël “Katër i Radës” në Kanalin e Otrantos në 28 mars 1997.
Leogrande, i cili u nda nga ne vetëm para një jave, meriton të kujtohet jo vetëm për këtë vepër. Por për këtë libër duhet ta kujtojmë ne si shqiptarë: duke shkruar “Mbytja” ai nuk ka lejuar që të qendrojë e fundosur një pjesë e dhimbshme e historisë së Shqipërisë bashkëkohore.
”Mbytja” është një hetim mbi shkaqet e shkaktarët e fundosjes së anijes me refugjatë shqiptarë. Leogrande ka mbledhur dëshmitë e të mbijetuarve dhe ka djekur gjyqin ndaj dy të akuzuarve si shkaktarët e tragjedisë: komandanti italian i korvetës ”Sibila” Laudadio e komandanti i ”Katrit” Xhaferri. Mbushur me 120 vetë (teksa mund të transportonte maksimumi 9 vetë), anija u nis nga Vlora në orën 3 të pasdites së 28 marsit 1997. Si pasojë e bllokadës detare që Italia i kishte vendosur Shqipërisë 3 ditë më pare (bllokadë pranuar nga qeveria Fino) anija u kthye pak pas nisjes në objekt ndjekjeje prej dy anijesh luftarake italiane, “Zeffiro” e “Sibilla”. Qëllimi i ndjekjes ishte kthimi i saj pas në Vlorë, qoftë edhe duke përdorur mjete ekstreme si shoqërimi I detyruar. Në njëfarë pike të ndjekjes një helikopter fluturon sipër anijes, ndërsa pak më pas “Sibilla” i afrohet frikshëm. Atëherë ndodh përplasja mes dy anijeve e “Katri” fundoset në Adriatik. Të vdekurit shqiptarë janë 81, 31 mes të cilëve të mitur nën 16 vjeç. Ja prej pjesëve më prekëse të rrëfimit të Leograndes: “Elvis Isufi është i vetmi fëmijë që i shpëtoi mbytjes së anijes. I vetmi që nuk preku i pajetë fundin e Mesdheut. I vetmi i mbijetuar i asaj që mund ta quajmë një fëmijëvrasje masive, shkaktuar pas orësh ndjekjeje. Gjithë fëmijët e tjerë – pikërisht si në tregimin ”Fyelltari i Hamlinit” – gjetën vdekjen të mbyllur në një stivë anijeje që u kthye në një shpellë nga e cila mundi të shpëtojë vetëm ai. Të mendosh për një fëmijë 11-vjeçar që, teksa anija po mbytet pasi është kthyer përmbys, arrin të hapë një dritare xhami dhe të dalë jashtë anijes – duke mposhtur trysninë e ujit – për ta rigjetur veten në botën e të gjallëve është diçka që të lë pa fjalë”.
Cilat ishin shkaqet e përplasjes që shkaktoi tragjedinë? Libri tregon qartë shkakun në atë që është shpallur edhe në gjyqin për çështjen: afrimi mëse i pakujdesshëm i “Sibilla”-s pranë “Katrit të Radës” në tentativën për ta detyruar të kthehej në Shqipëri. Leogrande heton më thellë e na rrëfen se krerë të Marinës italiane ishin bashkërenduar mes tyre pas tragjedisë për t’i fshehur të vërteta gjyqtarëve mbi mënyrat e zbatimit të bllokadës e për të fajësuar për përplasjen komandantin e “Katrit”. Gjyqtarët e çështjes, hetuar në Itali, zbuluan se kishte pjesë boshe në bobinat e regjistrimit të bisedave mes zyrtarëve të Marinës pasditen e tragjedisë. Si në çdo mister italian, pika të errëta shqoqërojnë edhe mbytjen e shqiptarëve. Në libër ngrihet hipoteza – e mirëdokumentuar – se “Sibilla” mund t’i jetë afruar rrezikshëm “Katrit” (afrim që lehtësoi përplasjen) për ta bllokuar përmes një kavoje metalike e më pas ta rikthente me forcë drejt ujërave shqiptare. Rikonjicioni me helikopter mund të ketë qenë i finalizuar në përcaktimin e një pike të anijes ku mund të hidhej kavoja metalike. Në gjyq u njohën si fajtorë të tragjedisë komandantët Laudadio e Xhaferri.
Leximi i “Mbytjes” është një prej mënyrave më të sinqerta për të mbajtur gjallë kujtimin e mikut të shqiptarëve Leogrande, një shkrimtar që hedh dritë të fortë mbi një tragjedi shqiptare.
