Enxhi Nini është nisur nga Shqipëria për të mbërritur në La Scala, tempullin më të rëndësishëm të muzikës klasike botërore. Rrugë e gjatë, gjatë të cilës askush s’të falte dhe sikur të mbaje në pasaportë simbolet e një familje papnore a perandorake. E pas fitores mbi këtë ‘terror spartan’, ajo, po aq elegante sa dhe imazhi që përcjell nga ekrani, thotë se ishte shkolla shqiptare e violinës që i transmetoi të dhënat teknike, të cilat e ndihmuan të kapërcente më pas pengesat. Dhe vetëm kështu, e sigurt mes shkallëve të panumërta të karrierës, mbërriti pikërisht në La Scala, ku Bellini dhe “Casta diva” e munguar i dhanë jetë “Norma”-s, ndërsa “Nabucco” ringriti Verdin pas një dështimi të pashpresë. Është “La Scala”…
Në këtë intervistë dhënë për gazetën “Shekulli”, violinistja e njohur shqiptare Enxhi Nini, prej vitesh në Itali rrëfen për jetën e saj artistike në skenat e mëdha të botës perëndimore.
Prej vitesh jeni rezidente në Itali, ku jetoni aktualisht?
Në këtë periudhe jetoj në qytetin e vogël Piacenza, por meqenëse dy vite më parë fitova konkursin në orkestrën e RAI-t një pjesë të mirë të kohës e kam kaluar në Torino. Të Tiranë kam mbaruar Liceun Artistik. Ndërsa më pas studimet i përfundova në Konservatorin e Romës, ku dhe jam diplomuar. Më pas u transferova në Milano sepse pata mundësinë të bëja një audicion.
Ndiheni akoma e huaj…?
Vetë fjala e huaj merr më shumë kuptim kur je larg vendit tënd dhe vetëm duke jetuar mund të kuptohet. Është e vështirë, për disa më shumë e për disa më pak. Përveç kohës që duhet të ambientohesh me mentalitetin duhet të tregosh veten për atë që vlen, dhe për fat të keq të huajt në përgjithësi janë të paragjykuar. Por kjo ndihet shumë më pak në ambientin artistik.
Keni pasur një përvojë pune edhe në La Scala. Si arritët deri atje?
Them që për të arritur deri aty më janë dashur vite e vite punë. Nuk mund të futeshe në “La Scala” apo në çdo orkestër tjetër të Italisë, as me miq dhe as duke menduar thjesht “unë i bie violinës”. Fiton ai që ka të dhënat për të qenë pjesë e orkestrës. Natyrisht, duhet një përgatitje e gjatë, prej vitesh. Duhet të studiosh shumë. Ka qenë nxitje për faktin sepse vlerësimi i mirë të jep kurajë për të ecur përpara. Audicioni i parë ku mora pjesë ishte viti 2002. Unë jetoja në Romë dhe ishte hera e parë që udhëtoja për në Milano. Ishte një audicion ndërkombëtar dhe, kushdo mund të paraqitej. Mjaftonte të bëje kërkesë për pjesëmarrje dhe mund të luaje përpara një komisioni. Në të gjithë botën artistit i jepet mundësia të tregojë aftësitë e veta dhe nëse je i zoti, i përgatitur në maksimum nuk ke nevojë për asnjë rekomandim. Në këto 10 vite u desh të bëja disa prova të tjera për të vazhduar bashkëpunimin dhe nuk ka qenë aspak e thjeshtë, por një eksperiencë e paharrueshme.
Ndërkohë, ju konkurruat për në orkestrën e RAI-t?
E vërtetë është. Konkurrova në orkestrën e RAI-t ku dhe fitova fatmirësisht. Pra unë kam hyrë me konkurs. Diferenca nga audicioni në konkurs janë gjëra teknike, por të rëndësishme. Audicioni është për të thithur bashkëpunëtorë ndërsa konkursi për një vend pune përfundimtar. Atje ishin regjistruar gati 300 persona, por u paraqitën 130 prej tyre.
Kishte dhe shqiptarë të tjerë që konkurronin?
Përveç italianëve kishte edhe të huaj, por edhe shqiptarë mbase. Të them të drejtën përpara një konkursi je e përfshirë nga emocionet dhe preokupimet e nuk ke kohë të shohësh se kush merr pjesë. Aq më tepër që ky konkurs u zhvillua në ditë të ndryshme. Por në konkurse të tjera jam ndeshur dhe me shqiptarë të cilët i kisha njohur në okazione të tjera pune. Ndërkohë shqiptarët kanë qenë dhe janë të pranishëm vazhdimisht dhe në “La Scala”.
Në orkestrat e mëdha italiane ka shqiptarë?
Patjetër që ka. Ka dhe shqiptarë të tjerë instrumentistë. Unë njoh disa prej tyre, ndërsa për sa i përket sopranove apo tenorëve, ata punojnë me kontrata të shkurtra, nuk janë definitivë në një teatër. Ndërsa në korin e teatrit të La Scala-s këndon një djalë shqiptar me të cilin kemi qenë në shkollë që në fëmijëri në Tiranë.
Duket se shkolla shqiptare e muzikës është në nivele të mira?
Është e vërtetë. Ne e kemi shumë të fortë shkollën e muzikës. Me shkollën e violinës kemi ecur goxha, por edhe Kantoja nga ana tjetër. Fakti që muzikantët apo këngëtarët shqiptarë janë kudo ndër të mirët në botë, e konfirmon këtë. Megjithatë, nuk duhet vetëm shkolla e fortë, por edhe përshtatja e mënyrës së të rënit. Të mësosh diçka më shumë për orkestrën, për muzikën e dhomës. Shkolla shqiptare si bazë ka teknikën. Pasi ke përvetësuar atë, me vitet njeriu piqet edhe muzikalisht. Di diçka më shumë.
Keni lëvizur në orkestra të tjera në Evropës për të dhënë koncerte?
Kemi lëvizur me grupet nga Italia. Me një orkestër që unë punoj vazhdimisht. Po kam bashkëpunuar me shumë orkestra. Ruaj një bashkëpunim të gjatë, që fillon prej vitit 2003 me orkestrën simfonike të Radio Televizionit të Luganos në Zvicër. Por kam punuar njëkohësisht dhe me “Santa Cecilian” në Romë. Dhe aty kam qenë pjesëmarrëse në një konkurs, ku kam mbërritur deri në finale, por nuk munda të marr vendin fiks.
Spektatori shqiptar ju mban mend edhe si këngëtare. A keni dëshirë të merrni pjesë në një tjetër festival, pra të riktheheni?
Do të kisha shumë dëshirë por asnjëherë nuk gjej kohë për ta realizuar. Është shumë e vështirë të mbash shumë impenjime në të njëjtën kohë. Më duhet të kombinoj punën në Itali. Shpeshherë nuk kam dashur të prish punën atje për t’u kthyer e për të kënduar një këngë festivali. Pastaj një këngë të mirë është dhe e vështirë ta gjesh, sepse duhet të përshtatet me natyrën dhe zërin e këngëtarit. Unë gjithmonë e kam pasur problem këtë, sepse të them të vërtetën kam kënduar, por asnjëherë një këngë që e kam zgjedhur vetë dhe që të më këtë pëlqyer paraprakisht. Zakonisht, mbeteshin këngët nga njëri te tjetri dhe për mua mbetej njëra, që unë mundej ta këndoja si mundesha. Pa iu përshtatur Enxhit apo sepse i pëlqente Enxhit.
A keni menduar për ndonjë koncert recital?
Do më pëlqente vërtet. Ne kemi një trio në Itali, ku i biem shpesh bashkë. Por ka disa probleme financiare. Sepse nëse kjo orkestër e vogël vjen në Shqipëri, nuk vjen për përfitim. Dhe natyrisht, që ky aktivitet e do një sponsor që të merret me lehtësimin e kushteve. Në qoftë se, dikush na e mundëson do më pëlqente të vija të luaja muzikë dhome. Në këtë fushë e ndjej veten dhe më mirë.
Plan për t’u kthyer përfundimisht në Tiranë?
“Mai dire mai”, thotë italiani. Jetës nuk i dihet asnjëherë. Megjithatë, mendoj se e kam ndërtuar jetën në Itali tashmë. Me sakrificë e kam mundësuar lejen e qëndrimit. Por, natyrisht, edhe në Shqipëri nuk mungoj. Vij shumë shpesh. E megjithëse nuk shoh asnjë perspektivë për t’u kthyer përfundimisht në Tiranë, ndonjëherë jeta është plot me surpriza.
Leonard Veizi, Shekulli
Lexo intervistën të plotë:“Lumturia ime quhet Mia, martesa është në plan”
