Me këtë anije kam ikur dhe unë më 7 mars ’91. Përvojë therrëse, që ndau mëdysh përgjithmonë jetën tonë, 25 vjet më parë.
Kjo është anija e famshme panameze “Legend”.
Nga Thoma Jançe, Firence
6 mars 1991 – Pjesëz ditari
Në orën 13.00 isha duke dhënë mësim. Nxënësit e asaj kohe mbajnë mend se mësimdhënia ime ishte “atipike”. Flisnim për botën e jashtme. Në 13.50 mbi një IFA ushtarake që niset drejt Durrësit. Në 15.40 futemi me vrap mes ushtarëve në portin e rrethuar të Durrësit. Një lëmsh në grykë kisha. Ushtarët na thoshin: Ikni! Ikni!. Ne iu linim lekët që kishim nëpër xhepa. Gjithë natën në këmbë në anije. Në 7 mars, në orën 06.30 niset anija. Mbërrin në Brindisi në 23.30 të mbrëmjes. Ishim tërësisht të lagur nga dallgët. Ushtarë të tjerë na prisnin.
Historia shekullore e shqiptarëve ripërsëritej. Lindje-perëndim, luante fati me ne. E keqja vinte gjithmonë nga lindja. Një gjuhë tjetër na përkëdhelte. U bë gjuha e dytë e nënës. Një natë në anijen panameze të ankoruar në portin e Durrësit ishte rikapitullim i një jete të tërë të jetuar deri atëhere. Aty u mblodh dhimbsuria e prindërve, që ashtu papritur e pa i thënë i lamë pas. Këtë natë e kam ritreguar në një novelë. Eshtë nata më e “famshme” e ekzistencës sime.
Më ndau jetën mëdysh. Me të rëne errësira njerëzit filluan të kërkonin ujë. Mendonim se do të nisej shpejt pasi u mbush. U mbush aq shumë sa nuk gjenim hapësirë për të vendosur këmbët. Kishte shumë rini si unë, dhe plot vajza që arratiseshin me të dashurit e tyre. Prisnim nisjen, po ajo vononte. Aty nga ora 22.00 filloi të ndihej nervozizmi. Dyshimi se mund të ktheheshim mbrapsht filloi të bëhej i frikshëm. Gjendja jashtë anijes, në errësirë, rreth ambienteve të portit bëhej e rrezikshme. Kishte edhe armë në qarkullim dhe dëgjohej ndonjë krismë. Kisha shumë çifte të rinjsh rreth meje. Ajo natë ishte nata e fjalës shpirt. Pëshpëritej aq shumë sa nuk e kisha dëgjuar kurrë më parë në jetën time dhe nuk do ta degjoja me kaq magji dhe frikë as më pas. “Kam lënë mamin shpirti im, dhe babin, që kushedi ku na kërkojnë tani. Kam një vëlla të vogël, shpirti i motres”, dëgjohej një vajzë mu pas shpatullave të mia. Pastaj dënesa e saj e mbytur në supin e djalit. Ai e puthte pa rreshtur në fytyrë me sytë e tij të trëmbur dhe e shtrëngonte fort. Gjëja më e mirë ishte të mund të të ngrinin shqisat, të mos shihje e të mos dëgjoje. Atë natë shpërthyen brengat e një jete të tërë. Po shëmbej një regjim, më i egri në Europë, që e kishim jetuar ne.
As sot nuk e kam të kthjellët përse e ndermora këtë aventurë të rrezikshme. Pas disa ditësh gjithë kjo mori njerëzish do të bëheshin heronj faqet e mediave italiane. Ky udhëtim do të quhej biblik. 20 mijë shqiptarë në arrati, vala e parë. Një popull italian që në këtë rast na priti me një dashamirësi mallëngjyese. Po mua, po të më gërmosh pak thellë do të më gjesh trishtimin e asaj nate, edhe sot.
