Ka fituar çmimin “Tulipani i artë”, një vlerësim për somelierët që kryejnë mbi 50 shërbime të nivelit të lartë. Është hera e parë që një i huaj vlerësohet me këtë çmim dhe Daniela Meçaj është gruaja e parë në Piemonte që e fiton atë. Ka ardhur në Itali në vitin 2002, me vajzën e vogël dhe një libër poezish në çantë. Ka lënë pas botën e fotografive, dhe i është përkushtuar verërave, shpërthimit të aromave në një gotë, njohjes së punës dhe pasionit që mbyll çdo shishe e prodhuar me dashuri
Daniela Meçaj do kishte mbetur e panjohur për ne nëse vitin e kaluar Federata Kombëtare Sommelier i Restoranteve dhe Hoteleve nuk do i kishte dhënë çmimin “Tulipani i artë”, një vlerësim për somelierët që kryejnë mbi 50 shërbime të nivelit të lartë. Është hera e parë që një i huaj vlerësohet me këtë çmim dhe Daniela është gruaja e parë në Piemonte që e fiton atë.
“Vera është kënga e tokës drejt qiellit”. Kështu shprehej enologu i famshëm Luigi Veronelli i cili duket se ka shprehur më së miri edhe atë që Daniela po jeton prej disa kohësh. Bota e mrekullueshme e verës është bërë gati rastësisht dashuria e saj e madhe, ajo që ka kërkuar me këmbëngulje e gati dëshpërim në fillimet e jetës së saj në Torino. Një kurs i Krahinës Piemonte për njohjen e verërave qe fillimi, sipari i hapur mbi botën e verës, që për të dhe për kulturën shqiptare, të paktën në atë periudhë, ishte ende e panjohur. Pas ndjekjes së tre niveleve profesionale, nga viti 2008 ajo është sommelier FISAR (Federazione Italiana Sommelier Albergatori Ristoratori).
Pas, Daniela Meçaj kishte lënë një dashuri tjetër të jetës, fotografinë, arti që e kishte shoqëruar që në fëmijëri. E nga dhoma e errët ku negativët ktheheshin në pamje, ku ndjenjat e dikujt lexoheshin në portretin e fiksuar në celuloze, pas disa fazash të ndërmjetme, jeta e Danielës i është përkushtuar tani verërave, shpërthimit të aromave në një gotë, njohjes së punës dhe pasionit që mbyll çdo shishe e prodhuar me dashuri. Daniela Meçaj ka ardhur në Itali relativisht vonë, në vitin 2002, kur emigrantët shqiptarë të ardhur me valën e par dhe të dytë, kishin krijuar tanimë bazën e një jete të re. Emigrantë që ajo i kishte njohur në Tiranë, në dyqanin e saj të fotografisë e ku u bënte ulje duke menduar për sakrificat që bënin në vend të huaj. Pa e ditur se të njëjtat sakrifica do i takonin edhe asaj, nënës së re tiranase që në Torino mbërriti me vajzën e vogël dhe një libër poezish në çantë. Fillimet e saj Daniela na i rrëfen me shumë ndjenjë dhe me distancën që e ndan tanimë nga përpëlitjet e atyre kohërave. Kohë që kanë lënë mbresa të thella në kujtesë e për të cilat “nuk do mjaftonin net dimri për t’i treguar” siç thotë ajo. Kohë që nuk kanë cenuar ama rrëzëllimin në karakterin e Danielës, që të bën për vete qoftë gjatë bisedës, natyrisht me nga një gotë vere të mrekullueshme përpara, e qoftë kur e sheh të largohet hareshëm mbi patinat me rrota, nën një diell verbues dimëror.
Bota Shqiptare: Ju keni ardhur relativisht vonë në Itali dhe në Tiranë keni punuar si fotografe? Ka qenë profesioni që keni ëndërruar, pasioni juaj?
Daniela Meçaj: Po, vërtet, në Itali kam ardhur goxha vonë, në vitin 2002. Duke pasur dyqanin e fotografit në Tiranë në rrugën e Kavajës, isha në kontakt të drejtpërdrejtë me emigrantët, sidomos në muaj gusht dhe dhjetor. Për mua ata ishin personat që duheshin trajtuar mirë sepse kishin bërë sakrifica të mëdha. Kishin lënë atdheun e tyre, kush e di ç’punë të rëndomta bënin, ndaj për ta gjithmonë bëja ulje çmimesh. Por njëkohësisht isha kurjoze dhe i pyesja për jetën e tyre. Dikush tregohej i sinqerte, e fliste për vështirësitë e mëdha, ndonjë tjetër thoshte se kishte gjetur “Amerikën”, por për mua Amerika ishte Tirana. Kështu e mendoja në atë kohë, tani kam shumë dyshime. Më pëlqente shumë puna që bëja, ishte ai profesioni që dashuroja që në fëmijërinë time, tek shikoja tim atë që në atmosferë misterioze, ashtu më dukej mua, stamponte fotot bardh e zi. Isha shumë e lidhur me të e doja ta ndihmoja sadopak. E kështu i hyra dhe unë fotografisë që në vitet e para të gjimnazit. Stampoja fotot gjatë natës, të nesërmen shkoja në shkollë. Por ishte diçka magjike! Ti shihje gjatë provës së negativit dhe mundoheshe të përfytyroje imazhet që do të të shfaqeshin pas pak sekondash. E doja, më pëlqente, madje ndihesha krenare kur im atë o ndonjë kolegu i tij më lavdëronte. Po, e doja fotografinë!
Nuk e paskeni dashur, ju e paskeni dashuruar fotografinë.
Kur bëja fotografi në studio klientit i thosha që të lëshonte muskujt e fytyrës, që të mendonte gjënë më të bukur që mund të kish, dhe fotografia, edhe pse mund të ishte thjesht për dokumente, patjetër do dilte e bukur. Dhe kështu ishte. Nëse ndonjëri ishte nervoz, i thosha që të kalonte një ditë tjetër. Fotografia është pasqyrimi i shpirtit! Nëse je i trishtuar nuk i shpëton dot syrit të objektivit. E vite më vonë, kur mund të shohësh fotot e tua, gjithmonë do e kujtosh përse ishe i trishtuar. Më falni nëse u zgjata. Por mendoj se fotografia ishte më e bukur dhe misterioze, para se të dilte digjitale. Të mbante në tension, ti nuk kishe foto shop për të të ndihmuar në një kompozim, këtë duhej ta bëje nëpërmjet objektivit. Fakti që po zgjatem kaq shumë më duket se dëshmon se sa shumë e doja.
Më është bërë zakon, ndoshta jo shumë i hijshëm, që të pyes emigrantët nëse kanë një kujtim te veçante nga fillimi i jetës këtu. Një episod, një ndjesi apo emocion. Ose ju qe keni syrin e fotografes, thjesht një pamje a imazh.
Nuk është keq të bësh të tjerët të kujtojnë fillimet e tyre. Duhet gjithmonë t’i kujtojmë, edhe pse kemi arritur diku sot, nuk duhet ta harrojmë fillimin. Atë tmerrin e fillimit! I pari kujtim që me vjen ndër mend është çasti i parë kur mora trenin me time bijë në Bolonjë për të shkuar në Milano. Ishte një tren ekspres. Ndryshe nga unë, ime bije që në atë kohë ishte 7 vjeç, nuk kish hipur kurrë në tren, ndaj kishte shumë frikë, terrorizohej kur shkëmbeheshin dy trena në ecje. Rrinte në prehrin tim, e me shikonte si një zog i trembur që të gjitha shpresat i kish varur tek unë. (Kërkon falje për lotët që ia kthejnë sytë në dy burime të kristaltë). Mundohesha ta qetësoja, dhe pse isha më e trembur se ajo. Isha 31 vjeç në atë kohë. Nuk e dija ç’më priste, isha e pandërgjegjshme, dhe logjika filloi të bëhej e gjallë në ato momente. Pak kohë më parë kisha lexuar librin e Elvira Dones “Dhe yjet nuk vishen kështu” dhe e vetmja gjë që kisha të fiksuar ishte që unë nuk do përfundoja si asnjë nga personazhet e saj, (që sipas autores ishin histori të vërteta, dhe jo imagjinare ). Kisha në valixhe një libër të hollë, Rubairat e Omar Kajamit, që kisha vendosur ta kisha si udhërrëfyes. Tani që e kujtoj, më vjen çudi si kam vendosur në atë kohë që i vetmi libër që kisha marrë me vete ishte një kryevepër si ajo. Ndoshta nuk isha aq e pandërgjegjshme!
Pse e kujtoni si tmerr atë fillim? Si shumica e emigrantëve besoj se nuk e keni gjetur shtruar, aq më shumë që keni ardhur në Itali me vajzën, në atë kohë ende në moshë të vogël. Nuk besoj se keni filluar punë direkt si sommelier po që ta cilësosh si tmerr fillim, besoj se keni arsye te forta…
Më qëllon të flas me miqtë e mi, me një gotë verë përpara, për vështirësitë që kam ndeshur në ato fillime. Sot me mësuesen e fillores së Giselës, ime bijë, jemi mikesha dhe ajo më thotë ndonjëherë: “Daniela, ti ke qenë më plakë në ato fillime kur sapo të kisha njohur, se sa tani”. Siç duket edhe për të vlente kriteri që përmenda më parë; fytyra shpreh gjithë vuajtjet dhe gjendjen e shpirtit. Them se kam vuajtur shumë e mendoj si të gjithë ne që kemi provuar emigrimin. Ndoshta nuk do mjaftonte një bashkëbisedim si ky i yni, do duheshin net të tëra dimri. Më kujtohet që e para zyre ku vajta të kërkoja punë, ishte një zyrë e Karitasit, ku shërbenin murgeshat laike. Dhe ndërsa flisja me suor Ludovikën ajo më ofroi një shumë parash që sinqerisht nuk e kujtoj sa ishin; në mënyrë kategorike e refuzova, madje duke qarë. “Nuk dua lëmoshë, – i thashë – Dua punë”. Dhe ajo më tha diçka qe e dija, që ne shqiptarët jemi krenare. Më gjeti një punë për një muaj dhe një grua shqiptare që kishte të bijën në shkollë me Giselën, më tha që ta pranoja se më ndihmonte ajo duke më marrë vajzën nga shkolla. Duhej të kujdesesha për një të moshuar, duhej të pastroja e gatuaja për gati 8 orë në dite. Në Shqipëri kisha një ndihmë për punët e shtëpisë, kurse këtu situata ishte e përmbysur. Dhe faleminderit Zotit, se më duhej kjo punë, më duhej për të mbajtur time bijë.
Një tjetër episod që më ka mbetur në mend është kur kisha gjetur punë në një spital. Punoja natën dhe në mëngjes shkoja në një punë tjetër për 4 orë. Më duhej të përshkoja me tram gjithë Torinon, e pastaj pasdite shkoja 3 orë për të pastruar nëpër familje. Kisha vetëm 3 orë për të ndenjur me Giselën, e rifilloja nga e para. Vajza nga e hëna deri të enjten flinte tek një familje kolumbiane, miq të mi, ndërsa nga e premtja deri të dielën, tek tezja ime. Një pasdite që nuk duhej të pastroja, i mora unë fëmijët nga shkolla, Giselën me shokun e saj Pablo. Rrugës për në shtëpi ata të shkujdesur flisnin e flisnin pa pushim. Unë siç duket i kisha nervat të tendosura nga rraskapitja e ritmit të punës; më shpërthejnë ca lot dhe u them që nuk mundesha më, nuk ua duroja dot më zërin të dyve. Nuk më harrohet shikimi i tyre, plot frikë a tmerr. Dhe ndjesia ime që e kisha shkelur. U kërkova menjëherë falje dhe iu luta që të më linin të flija për nja 2 orë. Më në fund mund të flija në krevatin tim, sepse kisha javë që dremisja mbi 4 karrige të bashkuara dhe me një batanije përsipër. Por më besoni, falënderoja Zotin që më kish dhënë dhe këtë punë, sepse kështu kisha të ardhura si të punonin dy veta. Kurse gjëja më komike, por edhe tragjike e atij fillimi ishte kur theva kaviljen me motorino (e kjo do të thotë që isha pak më mirë nga ekonomia ). Më thanë që duhej futur në allçi e duhej mbajtur një muaj. Domethënë unë një muaj nuk mund të punoja, u tmerrova. Bëra në mendje gjithë filmin me fund tragjik. Si mund të jetoja pa punuar? Ishte një luks që nuk mund t’ia lejoja vetes. E gjithë ky film po xhirohej në mendjen time ndërsa isha shtrire përmbys dhe një infermiere lagte fashon me përbërjen e allçisë. Unë qaja, por nuk ishin lot; ishin ca pika të mëdha që as sot nuk e kuptoj si më dilnin. Dhe mjeku që po i jepte disa sqarime infermieres, ndalon fjalën e i habitur më pyet: Zonjë, keni kaq shumë dhimbje?-Jo, i thashë pa pushuar të qarën. -Po atëherë pse qani kështu?-Sepse nuk mund të punoj, ishte përgjigja ime më me ngashërim se më parë. Sot qesh e qaj kur më vjen ndër mend ky. Unë e kapërceva atë fillim sepse të gjitha familjet ku punoja më paguanin rregullisht. Uroj që edhe njerëz që nuk janë larguar nga Shqipëria ta kuptojnë mirë çdo të afërm që jeton në emigrim. Askush nuk e ka gjetur shtruar, dhe vërtet të flitet për fillimet e një emigranti, nuk mjaftojnë disa rreshta, prandaj unë kur ndodh që preket kjo temë, nuk ndalem.
Më mirë të ndalemi me fillimet e të kalojmë në ditët më të afërta që më duket se janë më të bukura. Si jeni “takuar” me verën? Si ka lindur pasioni juaj për një pije që me vete mbart një kulturë e që në Shqipëri ndoshta nuk trajtohet siç e meriton.
Ah, vera!!!! Dashuria ime, pasioni im!! Rruga ime që kisha kërkuar aq me dëshpërim gjatë jetës e që për fat të mirë më në fund e ndesha!! Të them të drejtën i jam mirënjohëse natyrës për këmbënguljen që më ka dhënë. Nuk ndenja në vend numëro. Kisha vendosur që do dilja nga pastrimet e shtëpive, dhe fillova të ndjek kurse të pafund. Një kushëriri im që studionte në atë kohë ne Torino, me thoshte që një ditë kur të duash të lyesh muret, do ta kesh të lehtë sepse mund të vesh kornizat me diplomat e kurseve të tu. Kishte nga ata që me qeshnin e më pyesnin se për çfarë më duheshin gjithë ato kurse? Për pastrimet? I thosha: një ditë jeta ime do ndryshonte e sikur e dija që vërtet kjo ditë do vinte. Kur dilja darkave për të shkuar nëpër kurse, i kërkoja falje Giselës që nuk rrija me të gjatë darkave, por ajo më thoshte se bëja mirë, kjo ishte për mirëqenien time. Kam qenë me fat me te; dhe të madh ama!! Duke ndjekur kurset isha në dijeni të atyre kurseve që organizonte Krahina. Kështu zbulova një kurs për “Degustazione dei vini”. E nisa për një kulturë timen, të dija më shumë për të, por zbulova që e doja, dhe që do gjeja rrugën time nëpërmjet verës. E kështu u hodha në të gjithë kurset e mundshme që kishin të bënin me verën. Është një botë e magjishme, duhet një punë e jashtëzakonshme mbas saj për të prezantuar një gotë verë të mbushur me aroma te ndryshme. Më ka përkrahur shumë edhe stafi i shoqërive të Sommelierve dhe të Assaggiatorve. Pasi hyn në atë ambient, rruga është më e lehtë. Dhe kështu kanë filluar për mua udhëtimet jashtë Torinos, duke shërbyer në Parma, Monza, Bra, e në shumë qytete të tjera. Tanimë mund të them që kam një lidhje tepër e fortë me verën sepse ajo, siç thoshte një enolog 85 vjeçar në një konferencë, vera ka shpirt! Është delikate, tekanjoze, e ëmbël, transmeton çfarëdo lloj ndjenje që ti i përcjell. Është pasqyrimi i shpirtit të prodhuesit. Kam krijuar bindjen që verërat e prodhuesve të vegjël janë më të pëlqyeshme dhe më të mira, se sa verërat e prodhuesve të mëdhenj. Tek këta te fundit, përdoret industria, tek të parët dashuria.
Me sa di, por ndoshta gaboj, mjedisi juaj përbëhet kryesisht nga meshkuj. Si ndiheni juve, grua e për më tepër e huaj në një mjedis të tillë?
Sigurisht që është territor mashkullor, ose më mirë ka qenë, sepse së fundmi dhe ata janë dorëzuar me hyrjen e shumë grave në këtë mjedis. Edhe pse burrat dominojnë. Kjo ishte e veçanta e vlerësimit që mu bë, sepse gratë mungojnë në shërbimet si sommelier. Por unë jam e idesë, se një person mashkull o femër pa dallim gjinie, derisa do verën nuk është e mundur të mos dojë dhe njerëzit në përgjithësi, edhe kolegët natyrisht. Vera është e vetmja pije që të afron, të bën më të dashur me atë që ke pranë, të bën të qeshësh, të dish të trajtosh atë që kë përballë, klient apo koleg. Të zgjidh gjuhën. Nëse do të më duhet të flas në shqip për verën , do këndoja. Ndërsa italishtja, edhe pa kënduar, e ledhaton dhe lëvdon së tepërmi verën.
T’ju pyes se ç’këngë shqiptare do këndonit për të rrëfyer verën? Për të krijuar një ide dhe ne….
Jo, nuk e kisha fjalën realisht për një këngë të caktuar. Herë pas here, kur më ndodh që flas për verën në shqip, kujtoj poezitë e Lasgush Poradecit. Për mua vetëm ai dinte t’i këndonte vashëzës me atë patos. Ishte delikat, dinte të bënte krahasime fantastike për të përfaqësuar bukurinë dhe delikatesën e një vajze. Ja, kështu mendohet vera, në prodhim apo shërbim, dhe ajo do jetë zemërgjerë për t’ia përcjellë klientit, dashurinë e poezinë tonë. Më duket se dola nga pyetja, por kështu bëhem unë kur flas për verën.
Kam përshtypjen se vera ka qenë “shtegu” që ka lidhur zemrën tuaj me Torinon. Një eliksir dashurie mes jush dhe qytetit, e Italisë në përgjithësi. Gabohem?
Jo, nuk gaboheni. Torino është një tjetër dashuri e imja. E kam thënë e do e them për tërë jetën, që Torino më ka dhënë atë që Tirana nuk do ma jepte kurrë. Nga ta filloj? Nga shkolla e time bije, që ishte me kohë të plotë, hante në mensë e unë nuk paguaja asnjë qindarkë? Apo kurset që më dha mundësinë të bëja? Të pafundme, siç e dinë tanimë të gjithë ata që më njohin (qesh). Nuk di si do kisha rezistuar në Tirane mbasi pronari mureve të dyqanit që kisha, e kërkoi sepse donte ta përdorte për vete. Nuk kisha jetuar kurrë me një rrogë të marrë nga të tjerët, nuk isha në gjendje. Në ato fillime në Torino, për mua pronari i mureve të dyqanit në Tiranë ishte mallkimi im, por më vonë kuptova që ai kish qenë bekimi im. Ndoshta duke qenë pas banakut të dyqanit, duke pirë 4-5 kafe në ditë tek Lidhja e Shkrimtarëve, më dukej se bëja një jetë më të mirë se ajo që mund të bënte një emigrant, për këtë u bëja dhe ulje. Por deri në atë kohë nuk e kisha kuptuar që isha një e burgosur, me të vetmin ndryshim, që paguhesha. Nuk kisha mundësi ecjeje përpara në Tiranë. Nuk pi ujë as shkolla e lartë, që u kthye në një biznes më vete. Njoh njerëz që janë diplomuar në atë kohë duke u paraqitur vetëm nëpër provime, e ndoshta për fatkeqësinë e ndonjë tjetri që ka derdhur vërtet djersë për ta marrë atë diplomë, sot punojnë në poste më të larta, thjesht për njohje apo lidhje familjare me njërin apo tjetrin politikan. Ja, prandaj ka lindur ky elizir dashurie mes meje dhe Torinos! Ndoshta jam e paksa e tepruar. Disa ditë më parë shkrimtarja Elvira Dones bëri një pyetje në Facebook: çfarë ëndërronim ne shqiptarët në këto momente. Ishin gjithçka, vetëm ëndrra nuk ishin.
Para se të ndahemi më lejoni vetëm diçka. Dua t’ju falenderoj që jeni pranë nesh me artikujt tuaj. Më besoni, na jepni shpresë, sa herë lexojmë për arritjet e bashkatdhetarëve tanë në Itali. Është tanimë koha të dëgjojmë për arritjet tona, sepse nuk jemi ata shqiptarë që na kishin vënë damkën në ato fillime. Jemi të mirë, me shpirt, mjafton të duan të na njohin dhe si vera ne shpërthejmë me gjithë lulëzimin tonë.
Irida Cami
