(dëshmia e një ndodhie të vërtetë)
Autobusin 409 e marr çdo mëngjes e çdo darkë: kur iki e kur kthehem nga puna. Edhe atë ditë erdhi pak me vonesë, por unë kisha librin e xhepit, kështu që pritjen nuk e ndjeva dhe aq shumë. Në autobus nuk gjendeshin vende të lira për t’u ulur, por edhe në këmbë nuk kishte shumë hapësirë. Afër dritares pashë pak vend të lirë. U afrova, lashë çantën përtokë, u kapa fort pas mbajtëses së hekurt e u zhyta në lexim.
Vëmendjen ma hoqi biseda e dy vajzave që ishin ulur përballë njëra tjetrës. Mesa kapa nga fjalët e tyre, ato i bashkonte i njëjti fat në dashuri: të dyja ishin ndarë prej muajsh nga të dashurit. Kërshëria nuk më la ta vazhdoja librin, pavarësisht se shtiresha si “i kredhur” në të. Mirëpo kërshëria ime nuk u shua, sepse njëra nga vajzat u çua, përshëndeti me puthje shoqen dhe zbriti në stacionin e mëpasshëm. Kur autobusi u nis vajza pranë meje e përshëndeti me dorë. Buzëqeshja që iu përhap në fytyrë sikur i dha më tepër ëmbëlsi. Më shumë se e pashme ajo ishte femërore. Sytë e mëdhenj e të zinj i shkëlqenin nën hijen e qerpikëve të gjatë natyralë, kurse flokët e lëmuara e të shndritshme deri në supe i jepnin hijen e një vajze të mirë e të sinqertë.
Vendin bosh e zuri një djalë që më tërhoqi vëmendjen sepse i ra zilja e celularit. Ishte i gjatë, shtatderdhur, atletik. Flokët pak të dredhur, sytë e shkruar, buzëqeshje vezulluese. I veshur sipas modës, pa teprime dhe pa mangësi. Mund ta quaje pa frikë djalë të bukur, një nga ata që manjetizojnë shikimet e çdo vajze. Në fakt vajza përbri po ia ndiqte të gjitha lëvizjet dhe nuk po ia hiqte sytë. Shikimi i saj ishte plot interes, kënaqësi e kërshëri. Dukej hapur që i pëlqente, por qerpikët e gjatë u përputhën me shpejtësi dhe shikimi ndërroi drejtim kur djaloshi mbylli telefonatën. M’u duk sikur dallova një tis të lehtë skuqjeje në faqet e saj, por nuk e kuptova nëse iu shkaktua ngaqë u turpërua sepse e kishte vështruar djalin më parë, apo se ky tashmë ia kishte ngulitur sytë dhe po e fiksonte pa ndërprerje.
Kjo skenë e heshtur më tërhoqi aq shumë saqë librin nuk e po e lexoja më. Megjithatë vazhdoja ta mbaja në dorë, si për të fshehur kureshtjen time të pazakontë.
“Ti je Xhulia?” – i tha djali papritur në italisht. Ajo, e zënë këndshëm në befasi, lëvizi kokën në shenjë pohimi. Nuk arriti të thoshte as një “sě” të vogël, sepse djali vazhdoi: “Unë jam shoku i Klaudias, jemi takuar një herë në Universitet. Ti studjon sociologji apo jo?”. Ai i zgjati dorën dhe vajza ia shtrëngoi duke i thënë: “Ah, po, tani po më kujtohet. Më fal, por atë ditë kemi qenë shumë, ndaj edhe nuk më kujtoheshe mirë. Pastaj më duket se ti ike në shtëpi apo jo?”. Dukej sikur vajza po rrëmonte në kujtesë për t’u shfajësuar që nuk e njohu menjëherë.
Djali, me një siguri që ndoshta i vinte edhe nga vetëdija se ishte i pashëm, sikur e perceptoi ndjenjën e saj të fajit dhe përfitoi për t’i dhënë një sens tjetër bashkëbisedimit: “Unë të mbaj mend shumë mirë, megjithëse vetëm sa u prezantuam. Mesa duket më ke bërë përshtypje. Madje mbaj mend se ti banon në Çentoçele, apo jo?”. Vajza buzëqeshi midis kënaqësisë e ndjesës. Dukej sheshit që i pëlqente. Por pikërisht për këtë arsye, për të dalë nga situata, ajo filloi t’i bënte pyetje për shoqen e përbashkët që i kishte prezantuar, me pretekstin se nuk e kishte parë prej kohësh.
Bashkëbisedimi që vijoi nuk kishte asnjë funksion informimi; shërbente (më shumë vajzës do të thosha) sa për të fashitur emocionet që ngjallte ndërveprimi me seksin tjetër. Djali dukej se po e shfrytëzonte kohën e llafeve formale për të përcaktuar më mirë strategjinë e vet; strategji që ishte kuptuar edhe nga vajza, e cila, si të gjitha femrat, kishte shfrytëzuar shqisën e gjashtë, atë që shërben për të pikasur interesime të llojeve të tilla.
Akulli i fillimit ishte shkrirë. Djali dukej që kishte përvojë me femrat. I bënte pyetje për jetën e saj universitare e të tjera, më shumë për t’i treguar interesin e tij për të, sesa për të ditur gjëra konkrete. Ajo nuk dukej aspak e besdisur, përkundrazi, përgjigjej pa drojë. Kur vajza po i tregonte se po ndiqte kursin e metodologjisë, ai e çoi më përpara vijën e sulmit. “Them ta ndjek edhe unë se duhet ta jap provim. Me këtë rast kam mundësinë të takoj edhe ty”. Vajza buzëqeshi duke dhënë një kumt të qartë kënaqësie, ndërsa fjala e vetme që arriti të nxjerrë, pas uljes lozonjare të kokës, ishte ” OK “.
Unë vazhdoja të hiqesha kinse po lexoja librin, por theksi i italishtes së djalit ishte aq i veçantë, por edhe aq i njohur njëkohësisht, sa më bëri që ta shikoj në fytyrë e ta ndjek më me kujdes në ato që thoshte. Theksi i tij i italishtes, që anonte pak edhe nga dialekti romak, diçka më thoshte, por nuk pata kohë ta fokusoj mirë, sepse vajza, me siguri kureshtare për të njëjtën arsye, e pyeti me guxim: “Po ti nga je? Nuk je nga Roma, apo jo?”. Ishte një mënyrë për t’i thënë se e kishte kuptuar që nuk ishte me origjinë romake, pavarësisht se theksi përpiqej të rrëfente të kundërtën.
Djali ngurroi pak, por jo aq sa të largonte atë qëndrimin e tij të sigurtë. “Nuk jam nga Roma, tha. Jam shqiptar. Ndoshta e ke kuptuar që herën e parë kur u prezantova me emrin Alban”. Vajza, ose nuk arriti ta fshihte stepjen e saj, ose lajmi që porsa dëgjoi ishte aq i papritur saqë i anashkaloi mekanizmat e shtirjes. Shprehja e fytyrës iu ftoh pak, sikur iu ngurtësua. Albani, bashkëatdhetari im, e kuptoi që deklarata e kombësisë së tij i kishte shkartisur raportet e “forcës” në fushën imagjinare të corteggiamento-s. Instiktivisht, “gjahtari” e kuptoi se joshja fillestare nuk mjaftonte më. Entuziazmin e vajzës ndoshta e kishte ftohur paragjykimi për shqiptarët, ose thjesht kontakti me ndryshmërinë (diversitetin) që ai emër evokonte.
Gjithsesi, problemi i Albanit në këtë pikë ishte të neutralizonte mosbesimin e Xhulias dhe jo të gjykonte legjitimitetin ose jo të paragjykimeve të saja.
Shpjegimet që pasuan ishin një varg me “distinguo” disi të improvizuara, por të gjitha me synimin e shkurtimit të asaj largësie mendore, që vajza kishte krijuar me tërheqjen e saj po mendore. Albani i tha se ishte shqiptar, por saktësoi se gjyshja e vet ishte nga Roma, pra italiane. Pastaj shtoi se kishte shumë vite që banonte në Itali, megjithëse pjesën më të madhe të jetës e kishte kaluar në Shqipëri. Në fund, në dukje pa vend, i tregoi se të motrën e kishte të martuar në Firence me një fiorentin.
Xhulia e dëgjonte me vëmendje, por me sy të qartë, pa atë hijen e trullosjes fillestare. Detaji u perceptua edhe nga Albani, përndryshe nuk di si ta shpjegoj kundërsulmin e tij mjeshtëror. “Edhe ti nuk je nga Roma, apo jo?” e pyeti vajzën. Nuk di nëse hutimi disasekondësh i erdhi nga pyetja, apo nga ndonjë arsye tjetër. Gjithsesi, pyetja shenjonte përfundimin e qëndrimit të tij në mbrojtje dhe njëkohësisht i linte asaj të kuptonte se ndryshmëria mund të ishte e dyanshme. Nuk ishte e vështirë të dallohej se theksi i vajzës ishte jugor, por kam dyshim se djaloshi shqiptar do ta bënte atë pyetje edhe sikur ajo të fliste njëlloj si Alberto Sordi.
Vajza italiane i tha se ishte nga Matera nga krahina e Bazilikatës. Ajo donte të thoshte diçka tjetër por ai nuk e la: “Ke kohë që ke ardhur në Romë, apo thjesht për studime?”. “Dy vjet, iu përgjigj vajza. Qëkur fillova Universitetin”. “Të dallova nga theksi i gjuhës dhe ngaqë je pak brune”, i tha ai me një buzëqeshje finoke, si për t’i thënë se nuk ia kishte hedhur. Mirëpo diçka dalloi në fytyrën e vajzës nga Bazilikata, sepse pastaj shtoi me zë të ëmbël: “Comunque, secondo me le brune sono molto piů carine delle bionde (Megjithatë, sipas meje brunet janë më të bukura se biondet)”.
Pastaj, si për të nënvizuar primatin territorial, Albani saktësoi: “Kurse unë kam 4 vjet në Romë, por universitetin e fillova me një vit vonesë”.
Ndoshta sepse e quajti të mbyllur momentin e mëdyshjes, ndoshta sepse e ndjente që duhet ta kapërcente atë nivel bashkëbisedimi, ai filloi t’i tregonte për jetën e vet. I rrëfeu se një vit e kishte kaluar në Londër, ku kishte filluar studimet universitare, por pastaj, ngaqë nuk i kishte pëlqyer, kishte vendosur të vinte në Romë. Loja me ndryshmërinë (diversitetin) e bëri efektin e saj. Vajza filloi ta shikojë gjithë interes. Lëvizi edhe kokën me habi-admirim, kur ai i tregonte për disa “bëma” universitare në Evropë.
Djali shqiptar, mesa duket, e paska njohur mirë elasticitetin e ndryshmërisë në marrëdhëniet njerëzore. Sepse ndryshmëria ka mijëra nuanca por nga pikëpamja e perceptimit të tjetrit dhe të efektit ajo është dyjare. Nga një anë është mahnitëse, tërheqëse, interesante, nga tjetra frikësuese, larguese, indiferente. Perceptimet, kumtet dhe efektet kaq të kundërta të ndryshmërisë ecin mbi marrëdhëniet shoqërore si ekuilibristët mbi litarin e tendosur në cirk. Cdo gjë varet; varet nga mendësia, konteksti, komunikimi…
Sytë e Xhulias nuk linin pikë dyshimi. Edhe qëndrimi paksa lozonjar – i theksuar nga mënyra sesi i prekte pa ndërprerje flokët e gjatë – fliste më shumë se fjalët.
Tani kishte mbetur vetëm sigurimi i kontaktit të mëtejshëm. Me fjalë të tjera numri i telefonit. Por nuk ishte nevoja t’ia sugjeroja unë. Me mjeshtëri prej Kazanove i tha: “A i mban mend librat qe duhen studjuar për provimin e metodologjisë?”. Xhulia përmendi dy libra, por nuk i mbante mend të gjitha të dhënat bibliografike. Atëhere ai vazhdoi: “Më jep të lutem numrin e celularit tënd. Të marr këto ditë, ndërkohë ti do kesh shkuar në kurs dhe do i kesh parë”. Vajza nuk e fshehu entuziazmin ashtu siç nuk e fshehu dëshpërimin që nuk po gjente një stilolaps për t’ia shkruar. Albani e nxori nga situata: “Më bëj një zile tani me celularin tënd. Tek i imi do të shfaqet numri”. Filloi t’ia diktonte shifrat.
Zilja tingëlloi dhe numri u shfaq. Çdo gjë në rregull. Ai pa nga dritarja dhe me keqardhje i pëshpëriti: “Më vjen keq por duhet të zbres”. U çua dhe e puthi në faqe si dy shokë universiteti, por ngurtësia e ndërsjellë e lëvizjeve tregonte se nuk donin ta tradhëtonin veten.
Zbriti. Vajza e ndoqi me sy nga dritarja e autobuzit derisa nuk mundi ta shihte më. Pastaj filloi të shtypte tastet e celularit për t’i memorizuar numrin…
Unë vazhdoj ta marr 409-n si gjithnjë. Çdo mëngjes e çdo darkë i kërkoj të dy me sy, se mos i shoh prapë. Përse-në nuk e di. Ndoshta për kuriozitet, meqë thellë thellë, me atë anën tonë romantike, duam gjithmonë të dimë se si përfundojnë histori të tilla. Ndoshta sepse ato lëvizjet prej shahu në fushën e dashurisë kanë diçka rrëmbuese e magjepse. Ndoshta sepse edhe unë vetë në një farë mënyre u njëjtësova me bashkëatdhetarin tim. Ndoshta.
Ndërkohë, në autobus, vazhdoj të lexoj libra të ndryshëm xhepi: disa flasin për ndryshmërinë, të tjerë për dashurinë…
Rando Devole
Bota Shqiptare
