Një kombinim i çuditshëm e solli para shumë vitesh në Itali. Po rastësisht mori pjesë në një konkurrim për kanto dhe që nga ajo ditë e ardhmja e saj u projektua në këtë breg të Adriatikut. Ky rrëfim i referohet një copëz jete të sopranos Lindita (Ibrahimi) Hisku, një shqiptare e Italisë që te kjo tokë e adoptuar prej vitesh afirmon talentin si artiste por dhe demostron impenjimin e saj në sociale.
Sulmona është qyteti ku Lindita ka krijuar familjen e saj dhe prej ku marrin udhë nismat e reja, që të gjitha me synimin e një stadi të ri zhvillimi. Është normal ky ritëm, kur kemi të bëjmë me një artist që mbetet gjithnjë në kërkim të një forme të re shprehjeje drejt perfeksionimit.
Lindita lindi bashkë më këngën. Jeta i fali këtë dhunti të mrekullueshme e prindërit e saj, spektatorët dhe fansat e saj të parë u përpoqën t’ia kultivonin e t’i krijonin mundësi të afirmohej. Kështu Lindita nisi frekuentimin e shkollave të specialitetit artistik, liceu i Durrësit u bë vatra e parë ku mësoi bazat e muzikës klasikë, ku këndoi ariet e para e zgjeroi kulturën e saj muzikore. E drejta për studime në Konservator në Tiranë nuk arriti menjëherë. Konkurrimi i parë nuk i dha këtë të drejtë, kështu nisi studimin në Institutin Pedagogjik në Shkodër. Por aq sa nisi të dashuronte profesionin e mësueses aq dhe nuk mund të braktiste ëndrrën e saj: kanton. Një konkurrim e dytë, dhe rruga hapet. Studimi përfundon me sukses e skenat e teatrove janë “puna” e saj pa lënë mënjanë konkurset kombëtare e ndërkombëtare e pranitë në skenat e huaja. Pikërisht në një nga këto përgatitje, fati apo rastësia zhvendos vendbanimin e saj në Itali. Tashmë është pjesë e komunitetit shqiptar këtu. Si këngëtare lirike ka përshkruar hapësira të reja dhe është vlerësuar edhe nga kritika. Kështu në Fanfare Magazine November/december 2008, për Linditën mund të lexoje: “Mjaft e mirë sopranoja Lindita Hisku, te e cila çmohet timbri i qartë dhe aftësia e jashtëzakonshme në ngjyrimin vokal përveçse aftësisë për të moduluar intensitetin e vibrimit si një virtuoz violine. Intensiteti i saj dramatik është për t’u admiruar…”-
Por sot Linditën e gjejmë të angazhuar edhe në sferën sociale ku si ndërmjetësuese kryen rolin e saj në dobi të integrimit të emigrantëve. Me shoqatën “Egnatia” që ka krijuar bashkë me bashkëshortin e saj objektivat i drejtohen promovimit të kulturës shqiptare, pjesë integruese e të cilës është vetë Lindita.
Cilat janë aktivitetet e fundit ku ke marrë pjesë?
Lindita Hisku: Nga aktivitetet e mia më të fundit mund të përmend një nderim muzikor për shkrimtaren Elvira Dones, e cila ishte e ftuar në Asti, më 14 shtator 2009. E parapriu Koncerti me orkestrën simfonike “Tchaikovski” të Dmurtia dhe korin e Teatrit të Krakovjes (Rumani) ku këndova arien e Lauretës “O Mio Babbino Caro” nga opera Giani Schicchi e Puccinit, arien e Violetës nga “Traviata” dhe të Xhildës nga “Rigoleto” e Verdit si dhe këngë napolitane. Ky aktivitet u zhvillua më 21 gusht 2009, në sheshin e madh të Villalago-s në L’Aquila. Ishte kënaqësi e veçantë pasi publiku u ngrit në këmbë e më duartrokiti pafund, sikur të isha në Teatër. Disa persona mburreshin që më njihnin (qesh), dhe pse e dimë që publiku italian është mjaft i ngrohtë me interpretuesit lirikë.
Le të kthehemi prapa në vite. A ju kujtohet skena e parë ku ke kënduar?
Skena e parë ka qenë ajo e Pallatit të Kulturës në Sukth (Durrës) në moshën 5 vjeçare dhe kanë vijuar pa reshtur aktivitetet si në Pallatin e Kulturës ashtu edhe në shkollë. Kam kënduar gjithandej: në rrugë ku mblidheshin fëmijë e të rritur, në fushë ku kalonim orën e pushimit, në klasë, në shkollë, në dhomën e konviktit, në auditorë, për të arritur pastaj në skena me më shumë vende e spektatorë, ato ku një artist duhet të kryejë misionin e tij të përcjelljes së artit me devocion, përgjegjësi e profesionalizëm.
Shumë të papritura e devijime nga rruga e formimit si këngëtare lirike, por falë insistimit tuaj, besimit, talentit e pse jo edhe mbështetjes së familjes sot kemi fituar një soprano.
Në fund të shkollës tetëvjeçare kisha bërë kërkesë për të konkurruar tek shkolla e muzikës dhe fitimi i të drejtës që të frekuentoja këtë shkollë ishte evenimenti më e bukur i asaj moshe. Kam pasur fatin e madh të kisha një mësuese si Jolanda Shkjezi Ngjela, vajza e aktorit te madh Ndrek Shkjezi, e cila më transmetoi jo vetëm një shkollë të mirë impostimi vokal por dhe shumë mbështetje e dashuri për fushat e tjera të jetës.
Konkurrimi në konservator nuk qe i suksesshëm ndaj mu desh të shkoja për studime në Institutin e Shkodrës në degën e Ciklit të Ulët, vit i cili bëri të domosdoshëm, jetik të shprehurit në kanto.
Nuk ishte e lehtë të hidhje pa të keq një vit shkolle të lartë. Ndoshta do ta kisha vazhduar sikur prindërit mos të më jepnin mundësinë të konkurroja përsëri. Vitet e konservatorit ndikuan për një formim të mëtejshëm dhe dola me një bazë të mirë për nisjen e një rruge tashmë më të vështirë në fushën e interpretimit vokal.
Ku t’u dha mundësia të këndoje pas përfundimit të studimeve në Shqipëri?
Koncertet, sidomos në Durrës, jepnin frytet e para të shkollës. Zura vendin e dytë pas sopranos Inva Mula, në konkursin kombëtar për këngëtarë lirike që u zhvillua në Durrës në 1990 dhe po atë vit zura vendin e parë si koncerti më i bukur i vitit që zhvillohej me këngëtarë dhe instrumentistë nga e gjithë Shqipëria dhe pata fatin të renditesha tek 10 gratë e dalluara të vitit gjithmonë në Durrës. Në 1992 dy koncerte në TOB, një në Foyae dhe një në skenë me Orkestrën e RTSH.
Po Italia?
U përgatita për një konkurs ndërkombëtar që do të zhvillohej në Barcelonë, zgjodha programin me duete për të qenë më e sigurt mbas 3 vjetësh pauze me skenën.
Partneri im nuk ndihej në formë të mirë vokale, atëherë shfrytëzova vizën dhe erdha për një vizitë 3-4 ditore për të takuar vëllain që jetonte këtu prej 8 vjetësh.
Sigurisht, për çdo muzikant instrumenti apo 2 partitura janë një përzgjatje e trupit, një organ plus. Në Sulmona në 4 shkurt 1998 kishte audicion për një kurs specializimi me Sopranon Anita Cerqueti dhe regjisoren Francesca Siciliani e unë u paraqita me 2 ariet që kisha marrë me vete.
Dhe rezultati… jam akoma këtu. Pata fatin të studioja edhe me tenorin e shquar Gianni Raimondi, me sopranon Margaret Backer, me sopranon Magda Oliveri, fjalët e të cilës më zgjuan nga një dëshpërim që po më pushtonte pak nga pak për shkak të mundësive të pakta që më krijoheshin për të kënduar.
Në sallën e Ateneut këngëtarët e rinj përballeshin me kritikat e shpjegimet për mënyrën e impostimit të zërit dhe vetëm me një vokalice 5 notëshe kalonin një orë të tërë. Më erdhi rralla dhe fillova dhe unë ritin e vokalices 5 notëshe. Kur pashë që nuk po më korrigjonte u demoralizova e mendova që jo vetëm s’po i pelqej por kushedi sa larg do të jem nga parametrat e saj sa ajo s’do të humbë as kohë. Por në fund u drejtua nga të pranishmit dhe u tha: ” Ecco una che sa cantare!” – pastaj mu drejtua ëmbëlsisht – dai canta qualcosa”.
S’po kuptoja më asgjë, hapa partin dhe këndova arien e Violetës nga “Traviata”. Ajo rrinte në këmbë dhe sytë e ndritshëm më jepnin krahë. Isha e lumtur. Pasi mbarova më kërkoi të këndoja dhe një arie tjetër. Këndova arien e Lucies nga opera “Lucia di Lammermoor”… Dëgjova: “Signorina vai nei teatri .. dormi sull’alloro”. Të fle mbi dafina. Aty për aty mu duk si shprehja shqiptare “fle mbi dafina” e thënë ndoshta jo për mirë dhe ia thashë me pak zë atë që mendova. Nga ajo mora konfirmimin për shkollën dhe interpretimin e mirë.
I thashë këto për të treguar që nuk mjafton vetëm zëri e talenti, nuk mjafton vetëm puna por duhet dhe një gjë tjetër jo më pak e rëndësishme në këtë fushë… duhet edhe fat, vendi e momenti i duhur. Sidomos për karrierë në teatro të mëdhenj e për role të rëndësishëm.
Si shkoi më pas?
Ndoshta për mua është e shkruar të këndoj kudo: jo vetëm në skenat e mëdha por, jo me më pak emocion dhe me më pak përgjegjësi se në to. Pata emocion dhe kur këndova për fëmijët e kopshtit në ditën e Natales. Ndoshta në skena të mëdha nuk do gjeja si publikun e thjeshtë në atë vend të thellë malor në një natë dhjetori me borë, nga i cili dikush do të vinte mbas koncertit me sytë me lot të më shtrëngonte dorën e me zë te dredhur të më thoshte ” che Dio ti benedica!”. Ndoshta s’do të kisha takuar e njohur zyrtarë të lartë të gjykatës që kishin të bënin me një kontingjent personash për dënim e nuk do të kishin ndryshuar mendimin se fjala “shqiptar” nuk nënkupton vetëm krim. Ndoshta nuk do të kisha kontribuar kaq direkt për operën kur këndova para qindra fëmijëve që dëgjonin për herë të parë muzikë lirike e do të rrinin të qetë e do të këndonin motivin.
Kështu vazhdova të këndoja sërish. në kisha, katedrale të mëdha (San Giovanni in Latterano në Romë, e në shumë qytete të tjera si Pescara, Senigallia, Asti, Sulmona etj), në sheshe, me orkestra ruse, bullgare, rumune, në teatër, në auditorë, kudo ku mundej të vihej një piano qoftë dhe digjitale.
Në Itali ke drejtuar e organizuar edhe kore folklorike të cilët kanë përfaqësuar Italinë në konkurse ndërkombëtare.
Kam drejtuar tre kore ndër të cilët një folklorik. Mendoni një shqiptare, drejtuese e grupit folk që përfaqëson Italinë në Horsens të Danimarkës dhe ku me krenari sfilova dhe kostumin kombëtar shqiptar me justifikimin e pranisë së minorancave të huaja në Itali dhe integrimin e tyre.
Po shoqata “Egnatia” si lindi? E puna si ndërmjetësuese?
Me bashkëshortin dhe një grup miqsh shqiptarë e italianë krijuam shoqatën “Egnatia” ku punuam me gjithë forcat e pasionin për përhapjen e kulturës shqiptare e për të qenë më afër për njohjen dhe përballimin e situatave jo të favorshme që kalonin jo vetëm shqiptarët por edhe “mysafirë” të tjerë në territor. Organizimi i mbrëmjeve festive apo Mbrëmjet dedikuar poezisë e muzikës shqiptare gjithnjë ngjallin interesimin e të pranishmeve. Mbështetja morale dhe materiale për njeri-tjetrin, ka qenë një tjetër objektiv i shoqatës.
Në vitin 2000 fillova punë si ndërmjetësuese kulturore në fushën shkollore, punë që më dha mundësinë të njoh të gjithë kontingjentin e nxënësve të huaj ( të të gjithave etnive) që nga kopshti e deri në gjimnaze. U përballa me vështirësitë e qindra të huajve të sapoardhur në orientimin e futjen në shkollë të fëmijëve të tyre si dhe problemet e shumë nënave në njohjen dhe veprimin në territor.
Interkultura pjesë e aktivitetit tënd si ndërmjetësuese?
Interkultura apo shkëmbimi e njohja e kulturave, pra jo vetëm njohja e kulturës italiane nga nxënësit e huaj por edhe njohja e kulturave të huaja nga nxënësit italianë. Në shumë aktivitete, klasa të tëra kanë kënduar këngë shqiptare, duke filluar që nga himni e këngë për fëmijë e duke vazhduar me poezi të Çajupit (recituar nga fëmijët italiane ishte vërtet emocionuese). Njohja e disa gjuhëve dhe eksperienca ime si e huaj po më ndihmojnë të vazhdoj akoma sot këtë profesion.
Rikthehemi te Lindita Soprano. Çfarë mundësish e perspektivash shikoni për të ardhmen?
Mbase është më mirë të rrëfej disa episode për të kuptuar situatën. Kur po bëja provat për një konkurs prof. Biondi, pianist e drejtues orkestre, nga Konservatori “Santa Cecilia” që gjendej në Sulmona si anëtar jurie, me një gjuhë mjaft të zgjedhur pasi bëri përgëzimet e rastit me pyeti nëse vija nga Milano e në cilin Teatër këndoja… Pasi mësoi që jetoja në Sulmona më këshilloi përzemërsisht qe të shkoja të trokisja dyerve të teatrove nëpër qytete të mëdha (hajde në Romë dhe bëj audicion).Më telefonoi të nesërmen, dhe më tha se i kish telefonuar presidentit të jurisë duke i thënë se çmimin e parë e kishte dëgjuar në prova një ditë më parë.. por juria në atë konkurs nuk më kaloi as në finale. Apo episodi tjetër që lidhet me pengesat që gjejnë talentet thjesht sepse extrakomunitarë – Kam të ruajtur akoma sot letrën e Teatrit “Maggio musicale” të Firences ku më përcaktohet se nuk mund të merrja pjesë në audicion sepse nuk vija nga një vend anëtar i komunitetit evropian.
Sigurisht besoj e shpresoj te e ardhmja. Skenat e mia janë kudo, publiku im është ai që më jep kurajën e mbështetjen për të insistuar. Situata, edhe ajo politike, shpresoj të kthehet në favorin tonë, për të pasur mundësi të reja afirmimi.
Albana Temali
Bota shqiptare 227 – 1 janar 2010
