Askush nuk e di se sa njerëz janë larguar nga Shqipëria në javën e parë të marsit 1991, ku jo vetëm në Durrës, por dhe në anën tjetër të Adriatikut janë gjendur të papërgatitur. Sot, ndonëse kanë kaluar 20 vjet, shifrat janë kontradiktore. Mediat italiane shkruan se në portet e Barit, Otrantos dhe Brindizit mbërritën mbi 25 mijë shqiptarë.
Njerëzit që iu ngjitën anijeve shfrytëzuan shumë pak ditë, ndoshta vetëm 100 orë për të ikur. Ishin orët që i dhanë grushtin e fundit diktaturës, për të cilat edhe pas 20 vitesh, vijnë në kujtimet e dëshmitarëve.
Bedin Bedini ka punuar gjithë jetën në det. Por nuk do ta harrojë kurrë atë që ka ndodhur natën e 5 marsit 1991. “Isha dezhurn në drejtorinë e flotës kur më lajmëruan që në anijen “Lirija” kishte rënë zjarr. Ishte ora 2 pasmesnate dhe në anijen ku mungonte energjia elektrike kemi hyrë me gazeta të ndezura që i bëmë si pishtarë” kujton Bedini natën e eksodit.
Ngjitur me “Lirinë” në kalatën 3 të portit ishte ankoruar anija “Teuta”, e cila nuk kishte mundur të nisej drejt Italisë. Cimat (litarët) e saj kishin bllokuar elikën, dhe njerëzit që kërkonin të largoheshin ishin të nxehur. “Duheshin qetësuar edhe ata”, dëshmon Bedini.
Ndërkaq në anije filluan të ktheheshin marinarët, një pjesë e të cilëve kishin marrë me vete edhe familjet për t’u larguar. Kapiteni Skënder Laçi, kryemekaniku Vangjel Jani, e marinarët Shpëtim Lala, Mahmut Gjoni dhe Zija Estrefi arritën të vënë në punë kaldajat e anijes. Ndërsa një nga automjetet zjarrfikëse të portit furnizoi me ujë anijen. Motorët u ndezën për nisje”.
“Ishte ora 7 e mëngjesit dhe kuverta e anijes ishte plot me njerëz të moshave të ndryshme, durrsakë, por edhe nga qytete të tjera të vendit. Të rinjtë ishin ngjitur edhe në direkë. Anija “Lirija” u largua nga porti i Durrësit pa shumë vështirësi dhe fatmirësisht, moti ishte i mirë dhe deti i qetë”.
Anija “Lirija” ishte një avullore e prodhuar në vitin 1959, por ta komandoje atë kur në bord ndodheshin mijëra vetë nuk ishte e lehtë. Marinarët lëviznin me shumë vështirësi në mjediset e mbushura plot e përplot. “Dikush nga udhëtarët kishte plasur pa dashje një nga fishekzjarrët e sinjalizimit, duke rrezikuar të shpërthente të gjitha mjetet piroteknike” kujton Bedini, i cili së bashku me një marinar tjetër kanë arritur ta shuajnë në kohë zjarrin.
Mesditën e 6 marsit 1991 nga Durrësi drejt Brindizit ishte nisur edhe anija “Tirana”, një nga më të mëdhatë e flotës sonë tregtare. Mijëra të tjerë na përshëndetën nga bordi i “Tiranës”, e cila lundronte shumë më shpejt drejt portit italian.
Udhëtimi i “Lirisë” drejt Brindizit zgjati gati 20 orë. “Kur arritëm në radën e portit pamë edhe anije të tjera që kishin mbërritur nga Durrësi”, tregon Bedini.
Autoritetet italiane nxituan të lehtësojnë hyrjen në kalatën Shën Apolineri të anijes “Liria”. “Kur anija me gjatësi 97 metra iu afrua kalatës të gjithë kërkuan ta shohin më nga afër “tokën e premtuar”, dëshmon Bedini. “Grazie Italia, Viva Italia” thërrisnin njerëzit, të cilëve diktatura u kishte ndaluar të shikonin qoftë edhe stacionet televizive të vendit fqinj.
“E para që u ankorua në stacionin portual ishte “Lirija”, me një numër të jashtëzakonshëm personash në bord, ndoshta 4000, të cilët e kishin palosur anijen, në një pamje të pabesueshme – shkruhet në librin-album “Brindisi, il porto della speranza”. “Njerëzit hidheshin në tokë duke qarë, duke puthur asfaltin, mbi të gjitha duke kërkuar ujë”, nënvizonin reporterët italianë.
Më pas solidariteti i banorëve të Brindizit ishte i plotë. “Anija qëndroi në Brindizi për gati dy javë para kthimit”, kujton Bedini.
Gëzim Kabashi
Lexo edhe: Mars 1991 – Edhe unë isha në anije
