Kjo është historia e një çifti italo-shqiptar që nis nga vitet 20 të shekullit të shkuar. Djali, nga Berati, student në Itali. Vajza, nga Napoli. Dy të rinjtë njihen në Itali, dashurohen e pasi djali përfundon studimet e tij, kthehen që të dy në Shqipëri. Vajza italiane 18-vjeçare, ndjek në vendin e tij, të dashurin e saj, të lumtur martohen, lindin 3 fëmijë. Ajo vajzë mendon se, sa herë të dëshirojë, mund të kthehet në Itali, tek prinderit e të afërmit e saj, mendon se jeta në Shqipëri, për ta do të jetë e lehtë. Kjo është e vërtetë deri në çastin e ardhjes në fuqi të regjimit komunist. Pas çlirimit të Shqipërisë, jeta i rezervoi atij çifti befasi rrëqethëse…
Nga Adela Kolea
(Pjesa e parë)
Napoli, rreth viteve ‘20
Zoti Antonio u zgjua shumë herët, si çdo mëngjes. Ishte gjithsesi, pjesëtari i dytë i familjes që zgjohej aq shpejt: E para, ishte e shoqja, zonja Maria, e cila fillonte përgatitjen e mëngjesit. Duke qenë se familja e tyre ishte mësuar që për mëngjes të konsumonin ëmbëlsirat e përgatitura prej duarve të zonjës së shtepise, ajo vetë përkujdesej që zgjimi i të shoqit dhe fëmijeëve, ta gjente me tryezën e shtruar me ëmbëlsirat e freskëta tipike, lëngun e frutave, reçelin. Qumështi i ngrohtë i përzier me kafe, lëshonte aromën e tij në të gjithë shtëpinë, aromë që e përzier në ajër me atë të ëmbëlsirave të saponxjerra nga furra, e kthenin zgjimin e kësaj familjeje në një hare të vërtetë.
Për t’i shtuar gëzimin familjes, mendonin edhe vajzat. Zbrisnin nga kati i sipërm ku kishin dhomat e tyre, në katin përdhes ku ndodhej kuzhina, duke qeshur e duke bërë shaka me njera-tjetrën. Ndërkohë që motrat e mëdha përgatiteshin për shkollë, i vinin pak nxitim edhe më të voglës, Annës, që ta merrnin me vete e të përshkonin të paktën një copë rruge bashkë. Ato ndiqnin shkollën e mesme, ndërsa Anna ishte akoma në shkollë fillore.
Ndërkohë, nga shtëpia dilte edhe i ati i vajzave, zoti Antonio e i drejtohej enotekës së tij. Ajo enotekë, për të, do të thoshte jetë. Me kujdesin më te madh, ai rreshtohej në krye të punonjësve të tij, për të kontrolluar personalisht përzgjedhjen e rrushit, të llojit që do të përdornin për verërat e kantinës së tij, ruajtjen e mushtit, atij më të përzgjedhurit, me fermentimin, me temperaturën e ambientit ku do të zhvillohej fermentimi, me zbrazjen e herepashershme nga një damixhanë në tjetrën, deri sa vera të ishte gati për t’u pirë e nga ajo të përzgjidhte atë më të mirën që të ruante në vite. Gjithë ky përkushtim i falte kënaqësi tejet të veçantë për veten dhe mirëqënie të konsiderueshme për familjen.
Vajza më e vogël, Anna, pas shkollës e kishte bërë udhë tashmë të kthehej në enotekën e të atit. Ajo e adhuronte, për mënyrën sesi i përkushtohej qoftë familjes, qoftë profesionit të tij. Anna kishte kënaqësi të kalonte disa orë në dyqan, përpara se e ëma ta thërriste për të shkuar në shtëpi.
Në dyqanin e tyre, verërat shiteshin aq lehtë e klientela i kërkonte me aq bindje e kënaqesi, pikërisht për cilësinë e tyre të lartë. Në dyqan, kishte plot vizita, hyrje e dalje klientësh, miqsh, tregtarësh të tjerë të zonës.
Ishte në veçanti një moment, në të cilin Anna, e ndiente veten pak si të frikësuar, ndoshta thellë-thellë e më saktë, ndiente ndrojtje, më shumë sesa frikë. Ishte çasti kur dyqani i zotit Antonio mbushej nga disa tregtarë të gjatë, thuajse të gjithë me mustaqe, zakonisht mbanin veshje tipike, tradicionale të zonës së tyre, me një lloj kapeleje në kokë që Anna nuk dinte si ta quante, por që e përshkruante si një kapelë të vogël në majë të kokës, të bardhë, prej leshi… Ata e quanin “Qeleshe”, bile i kishin dhuruar një të tillë dhe të atit të Annës. Këta tregtarë vinin nga një vend fqinj me Italinë e aq afër me brigjet e qytetit të saj të bukur. Ata vinin nga një vend që Anna kishte dëgjuar prej të atit të quhej “Vendi i Shqiponjave” dhe ata vete quheshin Shqiptarë. Nga pamja, Anna i kujton vërtet si shumë burrërorë, disi të vrazhdë, me një italishte të mirëzoteruar prej tyre, kjo falë faktit që atë rrugë ata e kishin bërë tashmë shpesh. I kujton me një aftësi të lartë komunikimi me të atin, me një shpirt tregtie të papërshkrueshëm, të lindur. Annës i kishte ndodhur, edhe që kur futeshin këta zotërinj në dyqan, ajo të fshihej ndonjëherë poshtë banakut. Vajzës 10-vjeçare i ishte krijuar kjo ndjesi përkundrejt tyre, e ndonëse ata mundoheshin t’i thonin ndonjë fjalë përkëdhelëse, ajo kishte njëfarë ndrojtjeje e njëfarë mosbesimi, ndoshta thjesht për faktin se ishin të huaj, të veshur ndryshe nga banorët e qytetit të saj, megjithëse shihte që ata merreshin vesh aq mirë me të atin, me të cilin bënin shaka, dhe jo vetëm: bënin tregti e shkëmbime të mira mallrash!
Në distancë vitesh, këtë fragment të këndshëm të jetës sësaj, Anna tashmë 80-vjeçare, do t’ia tregonte, me buzëqeshje, nipërve dhe mbesave. Veçse ky tregim, fitonte një efekt krejtësisht të veçantë: nipërit dhe mbesat e saj, do të mbanin një mbiemër, i cili (quaje shaka të fatit o si të duash) vinte pikërisht nga ai vend i prejardhjes së tregtarëve që Anna i shmangte: mbiemrat e nipërve, mbesave e vete mbiemri i saj i ri nga ana e të shoqit, do të ishin shqiptarë!. Anna do të martohej me një djalë të mrekullueshëm shqiptar!
“Eh, kush do ta kishte menduar vallë, qe do të martoheshe me një djalë shqiptar, pikërisht ti, që e vogël, kur shqiptarët vinin në dyqan, do të fshiheshe poshtë banakut? – ia patën përmendur këtë episod motrat më pas.
Vërtet, fati është i çuditshëm, por edhe aq i këndshëm shpeshherë – mendonte Anna, që jetonte tashmë, aq e lumtur pranë të shoqit të saj, në Shqipëri, pranë atij njeriu vertet special, për dashuri të të cilit asaj iu desh të luftonte me nostalgjinë e familjes dhe tokës së saj, por që u shpërblye me të njëjtën dashuri e me krijimin e një familjeje të mrekullueshme.
Ndërkohë, i tingëllonte në vesh zëri i të atit, që kishte bërë të tijën një shprehje të Galileo Galileit, që thoshte: “Vera është një perzierje humori dhe drite”. Jeta e saj, ishte një perzierje emocionesh të një shijeje të fortë e tipike, si vera që prodhonte babai; emocionesh të thella, si ai det në brigjet e të cilit, nga të dyja anët, ndodhnin edhe nga këto tëpapritura.
Ku ta dinte Anna, që në largësi prej kaq e kaq vitesh, këtë fragment të veçantë prej historisë së jetës së saj, do ta rrëfeja unë, mbesa e saj, që trashëgova prej gjyshes sime të dashur, karakteristikat dhe tiparet mesdhetare, si në pamje, ashtu edhe në zemër, nga më të mirat e prejardhjes së përzier italo-shqiptare.
Vijon me:
Tregtarët me Qeleshe / 2
Tregtarët me Qeleshe / 3
Tregtarët me Qeleshe / 4
Tregtarët me qeleshe / 5
